Η ανάκαμψη πρέπει να αλλάξει την οικονομία, όχι το κλίμα

Η πανδημία εξέθεσε τις παθογένειες του σημερινού συστήματος και μας έδειξε ξεκάθαρα πώς πρέπει να είναι το μέλλον που θέλουμε να χτίσουμε: προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας, διαφάνεια, συμμετοχή, κοινωνική δικαιοσύνη, δημοκρατία. 

• Κυρίως μας έδωσε μία τελευταία προειδοποίηση: αν δεν προχωρήσουμε άμεσα σε ραγδαίες δομικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι οικονομίες μας, το μέλλον διαγράφεται ιδιαίτερα δυσοίωνο. Η επόμενη κρίση – περιβαλλοντική, υγειονομική, οικονομική, κοινωνική – βρίσκεται στη γωνία και μας περιμένει. Ενδεχομένως να είναι και μη αναστρέψιμη. Αλήθεια, ποιος μπορεί να εγγυηθεί ένα βιώσιμο μέλλον για την ανθρωπότητα σε έναν πλανήτη που νοσεί βαριά;

Ξέρουμε ακριβώς τι πρέπει να κάνουμε

Η συζήτηση δεν είναι θεωρητική. Ιδιαίτερα όσον αφορά την αποτροπή της κλιματικής κατάρρευσης, υπάρχουν συγκεκριμένα νούμερα και δεδομένα. Το παρακάτω γράφημα από το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του Ο.Η.Ε. (UNEP) είναι διαφωτιστικό:

Με απλά λόγια, η επιστήμη μας έχει θέσει ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα το οποίο απαιτεί μειώσεις των ανθρωπογενών εκπομπών των Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ) κατά 7,6% ετησίως από τώρα μέχρι το 2030, με απώτερο σκοπό την εκμηδένισή τους πριν το 2050. Ειδάλλως χάνουμε κάθε ελπίδα συγκράτησης της πλανητικής θερμοκρασίας κοντά στον πιο “βιώσιμο” +1,5°C και παραδινόμαστε στο έλεος της ανατροφοδοτούμενης υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Γιατί είναι τόσο σημαντικό το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας;

Για να γίνει κατανοητή η σημασία του “timing” του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, προσέξτε το εξής: από το παραπάνω γράφημα είναι σαφές ότι δεν απαιτείται μόνο μία παγκόσμια κοινωνία με μηδενικές εκπομπές ΑτΘ ως τα μέσα του αιώνα. Εξίσου σημαντικό, αν όχι σημαντικότερο, είναι αυτή η μείωση να είναι εμπροσθοβαρής, δηλαδή, το μεγαλύτερο μέρος της να πραγματοποιηθεί ως το 2030. Ακριβώς στο διάστημα “δράσης” του Ταμείου Ανάκαμψης.

Ιδιαίτερα οι μεγάλες οικονομίες του πλανήτη, όπως είναι η Ευρώπη, θα πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές κατά 65-70% ως το 2030 (με βάση το 1990)!

Κάτι, βεβαίως, το οποίο έρχεται σε αντίθεση με τους στόχους (και αυτής) της ελληνικής κυβέρνησης η οποία οραματίζεται τη μετατροπή της Ελλάδας σε μία “οικονομία ορυκτού αερίου”.

Απλώς αναλογιστείτε τα σχέδια για επέκταση της χρήσης αερίου σε σπίτια για θέρμανση, σε μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και τα σχέδια για εξορύξεις πετρελαίου και αερίου από τις ελληνικές θάλασσες. Διόλου τυχαία, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) – προβλέπει μείωση των εκπομπών ΑτΘ μόλις 42% ως το 2030 (με βάση το 1990).

6 άξονες δράσης ως το 2030

Όλα οι πόροι που θα διατεθούν στο εγγύς μέλλον στην ελληνική οικονομία, αρχής γενομένης από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, θα πρέπει να στοχεύουν ακριβώς στις γρήγορες δομικές αλλαγές τις οποίες χρειάζεται η οικονομία μας.

Η Greenpeace έχει καταθέσει συγκεκριμένο πλαίσιο προτάσεων για τις προτεραιότητες του Ταμείου Ανάκαμψης. Αυτές συνοψίζονται στους εξής άξονες:

1. Ενέργεια και μεταφορές
2. Αγροδιατροφικό μοντέλο
3. Προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας
4. Καταναλωτικό μοντέλο και κυκλική οικονομία
5. Πλανητική υγεία
6. Κοινωνική δικαιοσύνη

Η ενεργειακή μετάβαση οφείλει να δείξει τον δρόμο

Ιδιαίτερα όσον αφορά τον πρώτο άξονα, δηλαδή την ενέργεια και τις μεταφορές, οι προτεραιότητες της κυβέρνησης θα πρέπει να είναι η εκμηδένιση των εκπομπών ΑτΘ και η μετάβαση της Ελλάδας σε μία καθαρή οικονομία με κοινωνικά δίκαιο και συμμετοχικό τρόπο.

Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι σχεδιαζόμενες επενδύσεις και οι πόροι που θα διατεθούν θα προστατεύσουν το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα της χώρας, θα ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή και θα μετριάσουν χρόνιες παθογένειες του σημερινού ενεργειακού μοντέλου (ατμοσφαιρική ρύπανση, ενεργειακή φτώχεια, ανισότητα, ολιγοπώλια της αγοράς κα).

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, οι βασικές προτεραιότητες στην ενέργεια και τις μεταφορές για τη δεκαετία που διανύουμε οφείλουν να είναι οι εξής:

• Άμεση αναθεώρηση του – ήδη παρωχημένου – Εθνικού Σχεδίου για το Κλίμα και την Ενέργεια (ΕΣΕΚ) με σκοπό την ευθυγράμμισή του με τις υποδείξεις της επιστήμης (science-based)
• Aκύρωση των σχεδιαζόμενων εξορύξεων πετρελαίου και αερίου καθώς και των σχετικών υποδομών για τη μεταφορά του αερίου.
• Γρήγορη ενεργειακή αναβάθμιση των εκατομμυρίων κτιρίων της χώρας, τα οποία πρέπει να μετατραπούν σε κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης τα επόμενα 30 χρόνια (ευρωπαϊκός και εθνικός στόχος) και όχι σε “κτίρια ορυκτού αερίου”
• Τερματισμός συνδέσεων ορυκτού αερίου σε νέα κτίρια. Θέσπιση ημερομηνίας τερματισμού χρήσης αερίου από τα υφιστάμενα κτίρια ως το 2030 και παροχή επιδοτήσεων για την αντικατάστασή τους με σύγχρονες, καθαρές και οικονομικότερες τεχνολογίες.
• Έμπρακτη στήριξη και προώθηση των ενεργειακών κοινοτήτων και των εργαλείων αυτοπαραγωγής καθαρής ενέργειας από νοικοκυριά, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, δήμους και αγρότες.
• Δωρεάν πρόσβαση στην παραγωγή ηλιακής ενέργειας (ηλιακή κοινωνική πολιτική) σε ευάλωτα νοικοκυριά, στο πλαίσιο άσκησης κοινωνικής πολιτικής για την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας.
• Απολιγνιτοποίηση της χώρας με κοινωνικά δίκαιο τρόπο και μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών σε πρότυπες πράσινες οικονομίες μέσα από την αξιοποίηση του ιστορικού και πολιτιστικού τους κεφαλαίου.
• Ακύρωση των σχεδίων μετατροπής της Πτολεμαΐδας 5 σε μονάδα αερίου. Η Πτολεμαΐδα 5 θα πρέπει να παρέχει πράσινη θερμότητα στα συστήματα τηλεθέρμανσης της τοπικής κοινωνίας.
• Εξηλεκτρισμός του τομέα μεταφορών.
• Σχεδιασμός και υλοποίηση ολιστικών σχεδίων μετατροπής των αστικών περιοχών της χώρας σε περιοχές βιώσιμης κινητικότητας με μειωμένη ανάγκη χρήσης αυτοκινήτου (μείωση ιδιωτικών οχηματοχιλιομέτρων). Χωρίς τη μετατροπή των πόλεων σε πιο πράσινες και πιο λειτουργικές, οποιοσδήποτε κλιματικός και ενεργειακός στόχος τίθεται εν αμφιβόλω.
• Απαγόρευση πώλησης οχημάτων με μηχανή εσωτερικής καύσης (ΜΕΚ) το αργότερο μέχρι το 2030, προκειμένου να είναι εφικτή η ολική απαγόρευση της κυκλοφορίας ΜΕΚ το διάστημα 2040-50. Η ανακοίνωση αυτή θα πρέπει να πραγματοποιηθεί άμεσα προκειμένου η αγορά να λάβει εγκαίρως τα κατάλληλα μηνύματα και να στραφεί στην ηλεκτροκίνηση με ιδίους πόρους, όπου αυτό είναι εφικτό. Αυτό με τη σειρά του θα επιτρέψει την αποδοτικότερη και κοινωνικά δικαιότερη χρήση των διαθέσιμων κονδυλίων για τον εξηλεκτρισμό του τομέα, με προτεραιότητα τις επιδοτήσεις νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος και στοχευμένων στόλων οχημάτων (ταξί, μέσα συλλογικής μεταφοράς κα).

Η κρίσιμη εποχή που βιώνουμε είναι η ιδανική στιγμή για μία πραγματική και ουσιαστική ανάκαμψη, ώστε να έχουμε ένα καλύτερο μέλλον και να βγούμε πιο δυνατοί. Η κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε παρουσιάζεται μέσα από τις προτάσεις που έχουμε καταθέσει, οι οποίες συνδυάζουν 30 χρόνια δουλειάς για ένα υγιές περιβάλλον, βιώσιμο για κάθε μορφή ζωής, και έναν κόσμο δίκαιο και ειρηνικό. Για όλα αυτά, τις επόμενες μέρες θα πραγματοποιήσουμεδιαδικτυακή συζήτηση, όπου θα μιλήσουμε για το πώς η οικονομία μας πρέπει να γίνει πιο δίκαιη και ανθεκτική. Μέχρι τότε, ένωσε κι εσύ τη φωνή σου μαζί μας και με χιλιάδες συμπολίτες μας, και απαίτησετο καλύτερο αύριο που όλοι μας αξίζουμε.

Τάκης Γρηγορίου

Greenpeace

e-ea.gr