Η απελευθέρωση του Αγρινίου από τους Τούρκους στις 11 Ιουνίου 1821

Σ’ όλον τον κόσμο ξαστεριά, σ’ όλον τον κόσμο ήλιος, και στο ΖαπαντοΒράχωρο όλο καπνός κι αντάρα. Καπιταναίοι το ‘καψαν Καπιταναίοι το καίνε.

• Με το παραπάνω δημοτικό τραγούδι η λαϊκή μούσα απαθανάτισε την πολιορκία του Βραχωρίου και τον ηρωικό αγώνα που έδωσαν οι πολιορκητές για την απελευθέρωσή του.

Βλαχόπουλος – Μακρής – Σιαδήμας – Γρίβας – Ίσκος – Βαρνακιώτης είναι μερικά από τα ονόματα που γνωρίζουμε οι περισσότεροι από την ονοματοδοσία κεντρικών οδών της πόλης μας, αλλά αγνοούμε το σημαντικό ιστορικό ρόλο που διαδραμάτισαν – μαζί με χιλιάδες ανώνυμους – στη διαμόρφωση της σύγχρονης ιστορίας της πόλης μας.

Η επανάσταση του 1821 στη δυτική Στερεά Ελλάδα άργησε να ξεκινήσει, καθώς το Βραχώρι (Αγρίνιο), ήταν τότε η έδρα ισχυρών Τουρκικών στρατευμάτων, το Τούρκικο Στρατιωτικό Κέντρο της Δυτικής Ελλάδος κι εδώ ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί αξιωματούχοι Τούρκοι.

Επίσημη έναρξη της επανάστασης στη Δυτική Στερεά θα γίνει μόλις στις 25 του Μάη με την προκήρυξη του Στρατηγού Βαρνακιώτη στο Ξηρόμερο. Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 10 του Μάη ο Κώστας Βελής, απ’ το Κεράσοβο, θα ξεσηκώσει και τούτα τα μέρη με άλλη προκήρυξη που καλούσε το λαό να κάμει το χρέος του προς την πατρίδα.

Στο Βραχώρι κατοικούσαν πολλοί Τούρκοι σε ψηλά πέτρινα σπίτια, διώροφα και τριώροφα, που το καθένα ήταν πραγματικό φρούριο. Τα οχυρά αυτά τούρκικα σπίτια του Βραχωριού, φαινόμενο μοναδικό σ’ όλη την Ελλάδα ήταν απόρθητα.

Αρχηγός της φρουράς του Βραχωριού ήταν ο Τουρκαλβανός Νούρκας Σέρβανης και ο αριθμός των ανδρών του αυξανόταν συνεχώς, καθώς κατέφθαναν Τούρκοι απ’ τη γύρω περιοχή για να προστατευτούν. Τα πρώτα επαναστατικά κρούσματα στην Αιτωλοακαρνανία, έκαναν τους Τούρκους ν’ ανησυχούν και ο φόβος τους μεγάλωσε, όταν στην πόλη άρχισαν να μαζεύονται και οι ομόθρησκοι τους της υπαίθρου. Η δύναμη της φρουράς της πόλης που αποτελούνταν από ντόπιους Τούρκους και από Αλβανούς ενισχύθηκε με τις τουρκικές φρουρές από άλλες περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας. Καταλάβαιναν ότι όπου να ‘ναι οι Έλληνες θα πάρουν τα’ άρματα και θ’ αγωνιστούν για τη λευτεριά.

Πράγματι στις 27 Μαΐου – νύχτα της Πεντηκοστής – οι Έλληνες καπεταναίοι αρχίζουν να σφίγγουν τη θηλιά γύρω απ’ το Βραχώρι. Ο Μακρής κι ο Ραζικότσικας πιάνουν τα γεφύρια του Αλάμπεη τα γεφύρια. Ο Γρίβας το Ντουγρί, ο Βλαχόπουλος την Αγία Βλαχέρνα κι ο Στάικος τη Βελάουστα. Ήρθε κι ο Ίσκος με τους Βαλτινούς του. Ο Βαρνακιώτης πριν έρθει, ασφαλίζει τα περάσματα στο Μακρυνόρος απ’ όπου θα μπορούσαν να λάβουν βοήθεια οι Τούρκοι απ΄ τ’ ασκέρια τους στα Γιάννενα.

Τα χαράματα της άλλης μέρας, 28 του Μάη, οι Έλληνες, που πεζοπορούσαν όλη τη νύχτα, φτάνουν στα πρώτα σπίτια της πόλης. Ο Βλαχόπουλος με πεντακόσιους άνδρες επιτίθεται από την πάνω πλευρά της πόλης. Με τις πρώτες τουφεκιές οι Τούρκοι τρέχουν σαστισμένοι προς το εσωτερικό της πόλης όπου είναι και τα ισχυρότερα σπίτια – φρούρια για προστατευτούν.

Με τους εισβολείς ενώνονται και οι Έλληνες κάτοικοι και όλοι μαζί προχωρούν προς το κέντρο της πόλης. Οι Τούρκοι αμύνονται με πάθος. Όταν όμως την άλλη μέρα είδαν να ‘ρχονται κι οι στρατιωτικές ομάδες του Θεόδωρου Γρίβα και του Κώστα Σιαδήμα για ενίσχυση στους πολιορκητές, που τώρα αριθμούν 4.000 άνδρες και βοήθεια από πουθενά δε φαίνεται, ζητούν με κήρυκα να έλθουν σε διαπραγματεύσεις με τους ραγιάδες. Οι Έλληνες καπεταναίοι προτείνουν στους Αλβανούς, να φύγουν χωρίς κανένας να τους πειράξει.

Οι προτάσεις αυτές δεν έγιναν δεκτές από τους πολιορκημένους και νέος σφοδρότερος πόλεμος αρχίζει. Οι Έλληνες, ορμητικότεροι αναγκάζουν τους Τούρκους να εγκαταλείψουν μερικά σπίτια και φτάνουν να πολιορκούν το Διοικητήριο.

Ο Νούρκας Σέρβανης όταν είδε και το Βαρνακιώτη με τα παλληκάρια του να καταφτάνει και έμαθε ότι τα στενά του Μακρυνόρους ήταν πιασμένα – άρα δεν πρόκειται να φανεί βοήθεια – και καθώς τα τρόφιμα είχαν εξαντληθεί, ζήτησε απ’ του Έλληνες να τον αφήσουν να φύγει αυτός και οι Αρβανίτες του χωρίς να τους πειράξουν, αφήνοντας στο έλεος των επαναστατημένων τον τούρκικο πληθυσμό της πόλης που είχε καθήκον να υπερασπίσει. Τη νύχτα μάλιστα έφυγε κρυφά παίρνοντας μαζί του και μεγάλο μέρος των θησαυρών των Τούρκων της πόλης του Αγρινίου.

Έτσι, οι εναπομείναντες Τούρκοι στο Βραχώρι – απροστάτευτοι και μην περιμένοντας πλέον καμία βοήθεια, ήρθαν σε συμφωνία με τους Έλληνες να παραδοθούν. Θα τους άφηναν να φύγουν χωρίς τα όπλα τους σεβόμενοι την τιμή και τη ζωή τους.

Η συμφωνία τηρήθηκε: οι έγκλειστοι στο Βραχώρι Τούρκοι, με τον Δερβέν αγά Ταχήρ Παπούλια, υπογράψανε συμφωνία με τον Γ. Βαρνακιώτη, που υποχρέωνε τους Τούρκους να παραδώσουν τα όπλα και να πάνε όπου θέλουν.

Η παράδοση της πόλης έγινε μεταξύ της 10ης και 11ης Ιουνίου 1821. Οι Έλληνες σεβάστηκαν τους Τούρκους και τους άφησαν να φύγουν. Έτσι, έπεσε το Βραχώρι (Αγρίνιο), που ήταν το προπύργιο των Τούρκων στη Δυτική Ελλάδα. Το Τουρκοβράχωρο δεν υπήρχε πια. Μέσα από τα ερείπια, τις στάχτες και τ’ αποκαΐδια μαζί με τη νεώτερη Ελλάδα θα γεννιόταν και το νέο Αγρίνιο.