Αρχαία Στράτος: Το «λίκνο» των Ακαρνάνων

Η Αρχαία Στράτος βρίσκεται Β. του σημερινού χωριού χτισμένη στη Δ. όχθη του Αχελώου, που ήταν το φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Αιτωλία και την Ακαρνανία. Να αναφέρουμε ότι ήταν πλωτός ο Αχελώος κατά την Κλασική και Ελληνιστική εποχή (μέχρι και τις Οινιάδες), όπως μαρτυρά και η παραποτάμια ΝΔ πύλη της πόλης πάνω στην Εθνική οδό.

Η Στράτος υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες και καλύτερα οχυρωμένες πόλεις της Ακαρνανίας.Ο λόφος της Στράτου είχε κατοικηθεί ήδη από την Υστεροελλαδική περίοδο (1600-1100 π.Χ).

Απέκτησε σημασία λόγω της γεω-στρατηγικής της θέση κατά τον 4ο αιώνα π.Χ οπότε και υπήρξε πρωτεύουσα του Κοινού των Ακαρνάνων έως και το 2ο αι. π.Χ., όταν τη θέση αυτή ανέλαβε το Θύρρειο. Τον 5ο και 4ο αι. π.Χ. γνώρισε μεγάλη ακμή και ως εμπορικό κέντρο της περιοχής. Την πόλη μνημονεύουν και αρχαίοι συγγραφείς για την σπουδαιότητα της, αφού υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες και καλύτερα οχυρωμένες πόλεις. Χαρακτηριστικά, ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός Θουκυδίδης την χαρακτηρίζει πόλιν μεγίστη της Ακαρνανίας (Θουκυδίδη Ιστορίαι, Βιβλίο 8ο 2.68.4) ενώ ο Πολύβιος ονομάζει Στρατική την εύφορη πεδιάδα που εκτεινόταν έξω από την πόλη, οι ίπποι της οποίας ήταν ονομαστοί και αποτελούσαν πηγή πλούτου.

Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου η πόλη συντάχτηκε με τους Αθηναίους και πολιορκήθηκε από τους Σπαρτιάτες χωρίς επιτυχία, πρώτα από τον Αγησίλαο το 391, από τον Κνήμο το 429, και από τον Ευρύλοχο το 426 π.Χ. Τα 379 π.Χ. έχουμε την πρώτη της αναφορά ως πρωτεύουσας του Κοινού των Ακαρνάνων.

Η κυριαρχία όμως της Στράτου διακόπτεται το 338 π.Χ όταν η Ναύπακτος γίνεται το κέντρο της Αιτωλικής Συμπολιτείας με αποτέλεσμα την παρακμής της. Ο Βασιλιάς Κάσσανδρος το 314 την κατέλαβε χρησιμοποιώντας την ως οχυρό ενάντια των Αιτωλών, οι οποίοι το 263 π.Χ την προσάρτησαν στην Αιτωλία.

Κατά το 169 π.Χ συμμάχησε (μαζί με άλλες Ελληνικές πόλεις) με τους Ρωμαίους ενάντια του Βασιλιά Περσέα της Μακεδονίας και τότε ξεκίνησε η Ρωμαϊκή κυριαρχία.

Υπάρχουν επαρκή και ασφαλή αρχαιολογικά δεδομένα, που μαρτυρούν ότι η Στράτος είχε επιζήσει και κατά την αυτοκρατορική εποχή, πιθανώς ως «πόλις περιοικίς» τηςΝικόπολης. Στην επιβίωσή της είχε συντελέσει, κατά κύριο λόγο, η εξαιρετικά στρατηγική της θέση. Συγκεκριμένα, η πόλη δέσποζε σ’ έναν εκτεταμένο εύφορο κάμπο και έλεγχε τη διάβαση του Αχελώου ποταμού, απ’ όπου περνούσε υποχρεωτικά ο σημαντικός ρωμαϊκός δρόμος Απολλωνίας -Βουθρωτού -Φωτικής -Νικόπολης -Αμβρακίας -Αθήνας. [4]

Στη θέση όπου βρίσκεται το σύγχρονο νεκροταφείο του χωριού, βρισκόταν ένα από τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης χωρίς να έχει όμως ανασκαφθεί πλήρως. Διάσπαρτοι τάφοι έχουν επίσης ανασκαφεί στα ΒΔ και Ν, εξωτερικά της οχύρωσης της αρχαίας πόλης. Μερικοί από αυτούς είναι μακεδονικού τύπου. Συστηματικές ανασκαφές στην αρχαία πόλη (αρχαία αγορά, θέατρο) και οργανωμένη επιφανειακή έρευνα της ευρύτερης περιοχής (Στρατική) διεξήχθησαν από το 1989-1996 σε συνεργασία της ΣΤ΄ ΕΠΚΑ Πατρών (Δρ. Λάζαρος Κολώνας) και του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου (καθηγ. Ε.-L. Schwandner).