Η Φωτεινή Μυλωνά – Ραΐδη στο Antenna-Star.gr: «Δε θα μπορούσα να ζήσω χωρίς να γράφω»

Οι ήρωές μου ζουν κι υπάρχουν μέσα μας και γύρω μας. Μέσα από εκείνους διαπραγματεύομαι τα δικά μου άλυτα κι ανικανοποίητα. Έρχομαι αντιμέτωπη με τις αδυναμίες μου, με τα όνειρά μου, με τις επιθυμίες μου και με τους φόβους μου. Μαζί τους, μαθητεύω τρόπους να εκφράσω την τρυφερότητά μου, την αγάπη μου, τη στοργή μου και, προπαντός, την αποδοχή μου. Μαζί τους παλεύω για την επικράτηση του καλού μέσα μου και γύρω μου. Κοντά τους αποκτώ περίσσευμα αγκαλιάς, ηρεμίας, ταπεινότητας και θάρρους… Με βοηθούν να συμπληρώνω τις γνώσεις μου και να  επεκτείνω τους ορίζοντες μου…

Χαίρομαι πραγματικά πολύ που στο πλαίσιο της «Συνέντευξης της Δευτέρας», μου δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσω καλύτερα ανθρώπους σαν την κ. Φωτεινή Μυλωνά – Ραΐδη, έναν εξαιρετικά θετικό και καλοπροαίρετο άνθρωπο, μια ιδιαίτερα καλλιεργημένη και εμπνευσμένη συγγραφέα.

• Συνέντευξη στη Νάντια Μπούτα

Η συγγραφέας Φωτεινή Μυλωνά- Ραΐδη γεννήθηκε στο Μεσολόγγι, όπου και ζει και είναι συνταξιούχος δασκάλα.

Σπούδασε στην Αρσάκειο Παιδαγωγική Ακαδημία Πατρών και στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Μικρές Ιστορίες της, διηγήματά της για παιδιά και μυθιστορήματά της για παιδιά και εφήβους έχουν εκδοθεί από τις Εκδόσεις: Ελληνικά γράμματα, ΑΓΚΥΡΑ, Gutenberg, Ψυχογιός, Μικρή Μίλητος, Ταξιδευτής κ.λ.π., ενώ στις 15 Δεκεμβρίου 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της για ενήλικες «Η επιστροφή» (Εκδόσεις: Ταξιδευτής).

Οι μικρές της ιστορίες «Είμαι η Αλίκη!» (Εκδόσεις: Ελληνικά γράμματα) και «Το μαγικό κουμπί» (Εκδόσεις: Μικρή Μίλητος), της έφεραν δυο σημαντικές διακρίσεις: Έπαινο  του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και Βραβείο Γυναικείας Λογοτεχνικής συντροφιάς αντίστοιχα.

Στις αρχές Νοεμβρίου 2020, είδαν το φως της δημοσιότητας από τις Εκδόσεις Αναγνώστης, δυο ακόμα έργα της: Το βιβλίο της «…Και στην πολιτεία του Αϊ-Βασίλη κρίση;», το οποίο απευθύνεται σε παιδιά Νηπιαγωγείου και Δημοτικού Σχολείου και το νεανικό της μυθιστόρημα «Έξω απ’ τη χρυσή κορνίζα».

Στην επίκαιρη ιστορία της «…Και στην πολιτεία του Αϊ-Βασίλη κρίση;» συναντάμε έναν διαφορετικό Άγιο Βασίλη, ο οποίος αναγκάζεται να εναρμονιστεί με τις ανάγκες και τις συνθήκες της σύγχρονης ζωής. Πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια του μακρινού ταξιδιού του «Αϊ-Βασίλη της Κρίσης» προς τη Γη, η συγγραφέας παρουσιάζει μερικά από τα υπαρκτά προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει ένα παιδί σήμερα, καταφέρνοντας παρόλα αυτά να κρατήσει «ανέγγιχτο το όνειρό του».

• Ρώτησα την κ. Μυλωνά- Ραΐδη:  Αυτή η «επαφή» του παιδιού-αναγνώστη με το πρόβλημα, τι έχει να του προσφέρει;

Tα παιδιά, όχι μόνο τα σημερινά, αλλά και των προηγούμενων γενιών, πιστεύω, ότι έχουν πολύ ευαίσθητες αντένες. Πιάνουν ακόμα κι εκείνα που δε λέγονται φωναχτά μες στο σπίτι. Με το συναίσθημα, φυσικά. Νιώθουν τη στενοχώρια, τη χαρά, την αγωνία, τον προβληματισμό…  των γονιών τους και – πολλές φορές –  μη ξέροντας τα γεγονότα από τα οποία απορρέουν, φτάνουν στο σημείο να ενοχοποιούν τους εαυτούς τους.

Αυτό είναι πολύ άσχημο. Και ιδιαίτερα βαρύ για τις μικρές ψυχούλες τους. Δεν θα ’ταν καλύτερα, με ΑΠΛΑ ΚΑΙ  ΚΑΤΑΝΟΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΙΑ, οι γονείς τους να τα κάνουν κοινωνούς του όποιου προβλήματος αντιμετωπίζουν και να μην τα αφήνουν να εφευρίσκουν με το μικρό τους μυαλουδάκι αιτίες και  να κατασκευάζουν γεγονότα;  

Η ανεργία π.χ. ενός γονιού δεν κρύβεται. Οι αρρώστιες … Η απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου… Ως μέλος της οικογένειας, όχι μόνο οι μεγάλοι αλλά και το παιδί, καλείται να εναρμονίσει τις ανάγκες του με τα νέα κάθε φορά δεδομένα. Και όχι μόνο της οικογένειάς του, όπως αποδείχτηκε με τους πρόσφυγες και τον κορωνοϊό, αλλά και της χώρας του.

Η επαφή του παιδιού με το πρόβλημα είναι πράξη σεβασμού κι ευθύνης απέναντί του. Εφαρμογή στην πράξη των αρχών της ΙΣΟΤΙΜΙΑΣ. Τονίζω, της ισοτιμίας. Άλλο η ισοτιμία κι άλλο η ισότητα. Η ισοτιμία λαβαίνει σοβαρά υπόψη την ηλικία και τις δυνατότητές του παιδιού. Δεν το φορτώνει με βάρη, τα οποία αδυνατεί να αντέξει και να διεργαστεί.

• Νιώθετε πως μέσα από τα έργα σας περνούν κάποια μηνύματα στα παιδιά ή προβάλλονται κάποιες αξίες;

Το κάθε βιβλίο πηγάζει από την ανάγκη  του συγγραφέα για επικοινωνία. Ο αναγνώστης είναι ο σημαντικός «άλλος», στο οποίον απευθύνεται ο συγγραφέας για να μοιραστεί τα συναισθήματά του, τους προβληματισμούς του, τις σκέψεις του, τις ιδέες του …  Αν ο συγγραφέας έχει αξίες, έχει αυτονόητα και το έργο του.

Η σχέση συγγραφέα – αναγνώστη στηρίζεται, πρώτιστα, στον σεβασμό. Κάθε τι στημένο κι επιτηδευμένο, όπως συμβουλές, μηνύματα κ.τ.λ., που υποβιβάζει τον αναγνώστη σε «διδασκόμενο» και τον συγγραφέα σε «διδάσκοντα», δεν αποτελεί επικοινωνία, όπως την καταλαβαίνω εγώ. Και δεν είναι λογοτεχνία.

• Πώς ξεκίνησε η σχέση σας με τη συγγραφή;

Ήταν μια βαθύτερη ανάγκη επικοινωνίας, που είχα νιώσει από μικρή. Τότε, που στις περισσότερες, δυστυχώς, οικογένειες, όπως και στη δική μου, η επικοινωνία, και μάλιστα με τα παιδιά, δεν αποτελούσε προτεραιότητα. Ό,τι έγραφα ήταν για μένα. Από ένστκτο, δεν διακινδύνευα το «καλό» μου όνομα!

Τότε δεν ήξερα ότι αυτή μου η ευκολία να αποτυπώνω τις σκέψεις μου σε χαρτί, ήταν χάρισμα. Πέρασαν πολλές δεκαετίες, όχι μόνο για να το αποδεχτώ, αλλά και για να διεκδικήσω χώρο και σεβασμό γι’ αυτή μου την ενασχόληση.

• Έχετε εργαστεί ως δασκάλα για αρκετά χρόνια και έχετε αναπτύξει (και διατηρείτε) μια ιδιαίτερη σχέση με τα παιδιά. Κατά πόσο αυτό επηρέασε την επιλογή σας να ασχοληθείτε με την παιδική/νεανική λογοτεχνία;

Δεν υπάρχει φυσιολογικός άνθρωπος που να μην χαίρεται με την παρουσία των παιδιών. Πόσο μάλλον αν είσαι δάσκαλος ή νηπιαγωγός. Η σχέση μας με τα παιδιά, μας συνδέει με το παιδί που όλοι έχουμε μέσα μας. Κι είναι αυτό το παιδί, που μέχρι τα βαθιά μας γεράματα, θα αναζητάει τη θαλπωρή μας, τη στήριξή μας, την παρηγοριά μας, την παρότρυνσή μας, τη βοήθειά μας … Όσα, τέλος πάντων, δεν πήρε με επάρκεια στα πρώτα, τρυφερά του χρόνια.

Κι έπειτα … το παιδί είναι το αυθεντικό αρχέτυπο του ανθρώπου, η αλήθεια και η αθωότητα στην καθαρότητά τους, πριν οι κοινωνικές συμβάσεις με το «κόψε-ράψε» επιτηδευτούν το …μοντέλο του ως ενήλικα!

• Θα ήθελα να μου μιλήσετε λίγο περισσότερο για την παιδική και νεανική λογοτεχνία, με την οποία έχετε ασχοληθεί περισσότερο. Ποια πιστεύετε ότι είναι η συμβολή της στη διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού, στη δύσκολη διαδρομή του προς την ενηλικίωση και τελικά στην ομαλότερη ένταξή του στον «κόσμο των μεγάλων»;

Η λογοτεχνία, γενικά, είτε απευθύνεται σε παιδιά είτε σε έφηβους είτε σε μεγάλους, παίζει τον ίδιο ρόλο. Μιλάω, βέβαια, για την σοβαρή λογοτεχνία κι όχι για βιβλία τύπου «Άρλεκιν» ή ιστορίες διδαχής για «καλά παιδιά!»

Η ουσιαστική γνωριμία με τους ήρωες του κάθε έργου, με τις πράξεις και τις σκέψεις τους, αποτελούν από μόνες τους μια πρόταση εσωτερικού διαλόγου που κρατάει αρκετές φορές μέρες, χωρίς πολλές φορές να το συνειδητοποιεί ο αναγνώστης, με τρόπο εποικοδομητικό.

Πλουτίζεται ο κόσμος του, μακραίνει ο ορίζοντάς του… Γίνεται ταξιδευτής της ζωής. Ξανοίγεται σε άλλα μέρη, σε άλλους χρόνους, βιώνει καταστάσεις πολέμου, φτώχειας, απώλειας, αρρώστιας, αναπηρίας, βίαιης ανατροπής της καθημερινότητας, είτε προς το καλό (μέσα από απρόσμενα έσοδα) είτε προς το κακό (καταστροφή από μια πλημμύρα, μια πυρκαγιά).

Ευαισθητοποιείται στα προβλήματα του «σήμερα». Συνειδητοποιεί τη θέση του στον πλανήτη. Αποκτά, δηλαδή, μια σοφία κι ένα κριτήριο αλλιώτικο απ’ των συνομηλίκων του. Όποιας ηλικίας κι αν είναι οι συνομήλικοί του.

• Θέλω να θυμηθείτε κάποια χαρακτηριστική στιγμή που σημάδεψε την συγγραφική σας καριέρα και που δε θα ξεχάσετε στη ζωή σας.

Υπηρετούσα ως δασκάλα στον Άγιο Θωμά Μεσολογγίου. Στο χωριό λειτουργούσε κι ένα δεύτερο μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο, στο οποίο φοιτούσαν για λίγους μήνες τα παιδιά των τσοπάνηδων, που κατέβαιναν από τη Μανδρινή (Παλούκοβα) με τα κοπάδια τους να ξεχειμωνιάσουν στην περιοχή. Την άνοιξη ανέβαιναν και πάλι στα βοσκοτόπια της ορεινής Ναυπακτίας. Γι’ αυτό και το λέγαμε «Σχολείο Μανδρινής».

Όταν πήγα εγώ στον Άγιο Θωμά, αυτό είχε πάψει να λειτουργεί. Αποτελούσε όμως ένα ιδανικό μέρος εκδρομής για το δικό μας Σχολείο τις λιόκαλες μέρες. Χώρος περιφραγμένος, βρύσες για νερό, δέντρα για σκιά, καρέκλες και τραπέζια άφθονα. Εκεί μια μέρα, σκαλίζοντας τα βιβλία της βιβλιοθήκης, ανακάλυψα ένα περιοδικό για την παιδική λογοτεχνία. Μέχρι τότε έγραφα ποίηση και σε πεζό λόγο σκέψεις και προβληματισμούς. Καμιά σχέση, δηλαδή, με την παιδική λογοτεχνία.

Έγραψα τη διεύθυνση του περιοδικού κι έγινα συνδρομήτρια. Με βάση την ενημέρωση που απόχτησα, αποφάσισα κι έλαβα μέρος σε δυο διαγωνισμούς, γράφοντας τις ιστορίες των παιδιών μου και των φίλων τους, καθώς και των μαθητών μου.

Η συμμετοχή μου επιβραβεύτηκε με δυο διακρίσεις, ένα βραβείο κι έναν έπαινο. Μα, πιο πολύ, με την επιβεβαίωση ότι τα γραφτά μου συγκινούσαν κι άλλους, έξω από μένα.

• Πώς έχετε εμπνευστεί τους ήρωες των βιβλίων σας; Ταυτίζεστε με αυτούς;

Πέρασαν πολλά χρόνια για να καταλάβω ότι ο καθένας μας είναι ένα παζλ δυνατοτήτων κι αδυναμιών. Ότι ο καθένας μας έχει μέσα του όλη τη γκάμα των συναισθημάτων, από τα πλέον «άσχημα» μέχρι τα πολύ «καλά». Κι ότι η ζωή όλων μας είναι πρώτα και κύρια ένας αγώνας αποδοχής αυτού που είμαστε κι αυτού που αισθανόμαστε κι ύστερα ένας αγώνας αυτοβελτίωσης κι εξέλιξης.

Οι ήρωές μου ζουν κι υπάρχουν μέσα μας και γύρω μας. Μέσα από εκείνους διαπραγματεύομαι τα δικά μου άλυτα κι ανικανοποίητα. Έρχομαι αντιμέτωπη με τις αδυναμίες μου, με τα όνειρά μου, με τις επιθυμίες μου και με τους φόβους μου.

Μαζί τους, μαθητεύω τρόπους να εκφράσω την τρυφερότητά μου, την αγάπη μου, τη στοργή μου και, προπαντός, την αποδοχή μου. Μαζί τους παλεύω για την επικράτηση του καλού μέσα μου και γύρω μου. Κοντά τους αποκτώ περίσσευμα αγκαλιάς, ηρεμίας, ταπεινότητας και θάρρους… Με βοηθούν να συμπληρώνω τις γνώσεις μου και να  επεκτείνω τους ορίζοντες μου…

• Πάντα σκεφτόμουν ότι ένας συγγραφέας είναι ένας βαθιά μοναχικός άνθρωπος. Ισχύει αυτό;

Ναι, ισχύει. Φανταστείτε πόσες ώρες χρειάζεται να γραφτεί ένα βιβλίο, απ’ την ώρα που ξεκινάει ο συγγραφέας να το γράφει μέχρι την ώρα που θα είναι έτοιμο να ταξιδέψει στους αναγνώστες του.

Όπως σας είπα και πριν, από μικρή είχα καταφύγει σ’ αυτή τη μορφή επικοινωνίας. Στην πορεία εξελίχτηκε αβίαστα, κερδίζοντας ολοένα και περισσότερο την προσοχή μου και την αγάπη μου. Έχει γίνει πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μου. Δε θα μπορούσα να ζήσω χωρίς να γράφω. Τόσο σημαντική θέση κατέχει στη ζωή μου!

• Πότε θεωρείτε ότι κάποιος άνθρωπος φτάνει στην ολοκλήρωσή του ως άνθρωπος;

Η τελείωση είναι ένας αγώνας δρόμου χωρίς τέρμα. Αυτή είναι η μαγεία της ζωής. Πάντα σε περιμένει κάτι καινούριο. Ένας νέος στόχος. Η ζωή δεν τελειώνει όσο υπάρχεις και μπορείς να σκέφτεσαι. Πάντα θα σκέφτεσαι τα καινούρια πράγματα που έχεις να κάνεις.

Ο θάνατος είναι μια βίαιη ανατροπή. Ένα τέλος εκεί όπου δεν υπάρχει τέλος. Ευτυχώς, όμως, η ζωή δε σταματάει. Συνεχίζεται μέσα από καινούρια πρόσωπα, με οράματα και στόχους!

• Πιστεύετε πως σήμερα τα παιδιά διαβάζουν βιβλία; Αυτή η γενιά που μεγαλώνει με τα τάμπλετ και τα κινητά είναι πιο ευτυχισμένη από «τη γενιά της αλάνας;»

Το βιβλίο δεν πρόκειται να αντικατασταθεί ποτέ, πιστεύω, από το τάμπλετ. Είναι μια άλλη σχέση η σχέση συγγραφέα – αναγνώστη. Σμίγει τον μπαμπά και τη μαμά, απ’ την κούνια ακόμα, με το μωρό τους, σε ένα παιχνίδι που δεν έχει τέλος. Αρκεί να μην σταματάει στην κούνια, βέβαια. Εγώ την ονειρεύομαι σαν μια ώρα χαλάρωσης μιας οικογένειας με μικρά παιδιά, με φωναχτή ανάγνωση και πολλή κουβέντα.

Στα μεγαλύτερα, σαν μια σκυταλοδρομία ανάγνωσης με τη μαμά να δίνει το βιβλίο στο παιδί να συνεχίσει, να το παίρνει μετά ο μπαμπάς, να διαβάζει και να το δίνει στο άλλο παιδί για να συνεχίσει.

Στους έφηβους είναι ανταλλαγή απόψεων.

Στους ενήλικες υπεισέρχεται η εμβάθυνση, το μοίρασμα συναισθημάτων κι η υπόδειξη νέων τίτλων βιβλίων. Σκεφτήκατε ποτέ ότι ένα βιβλίο, για να κρατηθεί ανοιχτό, απαιτεί τη συμμετοχή και των δυο χεριών, όπως μια αγκαλιά;

Όσο για την αλάνα, ονειρεύομαι τη μέρα που ο άνθρωπος θα ξαναγυρίσει σ’ αυτήν με καινούριους ίσως τρόπους. Είμαστε όλοι μας παιδιά του πλανήτη γη. Αν δεν πατήσουμε χώμα, αν δεν παίξουμε στο χώμα με το χώμα, αν δεν βιώσουμε την ομορφιά της γης πώς θα την τιμήσουμε, πώς θα αγωνιστούμε για το μέλλον του πλανήτη μας;

• Ξεχωρίζετε κάποιο από τα βιβλία σας;

Δεν ξεχωρίζω κανένα. Όλα τα αγαπάω. Καθένα τους μου ξυπνάει πλήθος από αναμνήσεις και συναισθήματα. Επειδή ταυτόχρονα είμαι μάνα, και γιαγιά τώρα τελευταία, νιώθω ότι η αγάπη, τελικά, δεν είναι μέγεθος μετρήσιμο.΄Η αγαπάς ή δεν αγαπάς.

• Πόσο εύκολο είναι για μια γυναίκα να συνδυάσει οικογενειακή ζωή και καριέρα;

Ως γυναίκα του καιρού μου, με τον καταμερισμό ρόλων που υπήρχε μέσα στην οικογένεια, είναι γεγονός ότι μέσα μου, πολλές φορές, συγκρούονταν η ανάγκη μου, απ’ τη μια για προσωπικό χρόνο κι απ’ την άλλη οι πιεστικές απαιτήσεις της οικογένειάς μου.

Στη δουλειά έλειπα απ’ το σπίτι. Δεν υπήρχε πρόβλημα διαχείρισης του χρόνου μου εκεί. Αλλά μες στο σπίτι, με τα παιδιά σε εγρήγορση και τις δουλειές να με προσμένουν, τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Δεν σας κρύβω ότι αναμετρήθηκα με την κατάθλιψη …

Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Υπάρχουν εναλλαγές ρόλων στα ζευγάρια και η αναζήτηση έμμισθης βοήθειας δεν θεωρείται πια μειονεξία.

• Τώρα πώς περνάτε τον ελεύθερο χρόνο σας; Υπάρχουν κάποιες δραστηριότητες με τις οποίες θα θέλατε να ασχοληθείτε;

Πέρα απ’ την ουσιαστική επένδυση χρόνου στα εγγόνια μου, – η αγάπη θέλει χρόνο – που τα χαίρομαι ιδιαίτερα, θεωρώ ότι ο χρόνος μου είναι πολύτιμος και δεν αναλώνομαι σε άλλες δραστηριότητες, πέραν της μελέτης και της συγγραφής. Έχω ένα μυθιστόρημα να τελειώσω και κάμποσα βιβλία στο κομοδίνο μου να διαβάσω. Μου αρέσει πολύ το θέατρο και ο κινηματογράφος και δεν χάνω ευκαιρία να δω ένα καλό έργο.

• Ποιοι είναι οι στόχοι σας για τη νέα χρονιά;

Θέλω να προχωρήσω εκδοτικά. Έχω έργα  που αξίζουν να γίνουν βιβλία και θέλω να τα καμαρώσω στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Βέβαια, θέλω και να τελειώσω το έργο που τώρα γράφω. Το καλό με μένα είναι ότι η έμπνευση δεν με εγκαταλείπει ποτέ! 

• Τελικά ο «Αϊ-Βασίλης της Κρίσης» ολοκλήρωσε με επιτυχία το μακρινό του ταξίδι προς τη Γη, επιτελώντας το πολύ σημαντικό του έργο;

Αν και με κορωνοϊό, έκανε ένα πολύ σημαντικό ταξίδι, που δεν τελείωσε όμως, όπως δεν τελειώνουν και τα προβλήματα του κόσμου, τα οποία ο δικός μου Αϊ-Βασίλης συμμερίζεται και συντρέχει.

Του χρόνου, ελπίζω, να γίνει η επίσημη παρουσίασή του στο Σχολείο που φοίτησαν τα παιδιά μου και τώρα φοιτούν τα εγγόνια μου. Τα βιβλία, πιστεύω, ότι δεν είναι αναλώσιμα αγαθά, με ημερομηνία λήξης. Ούτε διάττοντες αστέρες να χάνουν τη λάμψη τους.

---

Συνέντευξη: Νάντια Μπούτα

«Agrinio365» Media Group | Antenna-Star.gr – AgrinioTimes.gr