Ιερά Μονή Μυρτιάς: Η μακραίωνη ιστορία της (Μεγάλο Αφιέρωμα)

Την πρώτη Κυριακή του Οκτωβρίου στην Ιερά Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου Μυρτιάς τιμάται πανηγυρικώς η Σύναξις της Ιεράς Εικόνος της Παναγίας της Μυρτιωτίσσης, που αποτελεί την εφέστιο και θαυματουργό Εικόνα της Ιεράς Μονής.

Σήμερα Σάββατο, 1 Οκτωβρίου 2022 και ώρα 7.00 μ.μ. θα τελεστεί πανηγυρική Ιερά Αγρυπνία, κατά το αγιορείτικο τυπικό που θα περιλαμβάνει την ακολουθία του Μεγάλου Εσπερινού, Όρθρου, του Μικρού Αγιασμού και της πανηγυρικής Αναστάσιμης Θείας Λειτουργίας.

Επιμέλεια: Νάντια Μπούτα

Η Ιερά Βυζαντινή Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου Μυρτιάς Τριχωνίδας ή Παναγίας Φανερωμένης, γνωστή ως Μονή Μυρτιάς, (προσωνυμία που χρησιμοποιείται τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα) βρίσκεται στο νομό Αιτωλοακαρνανίας, σε μια όμορφη τοποθεσία δίπλα στη λίμνη Τριχωνίδα έξω από το χωριό Μυρτιά, στο δρόμο που συνδέει το Αγρίνιο με το Θέρμο.

Ο πυρήνας της φαίνεται ότι δημιουργήθηκε στις αρχές του 12ου αιώνα, όταν κτίστηκε ο πρώτος μικρός ναός, και στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 16ου αιώνα, επεκτάθηκε.

Στη μακραίωνη ιστορία της συνδέθηκε με σπουδαίους καλλιτέχνες που εργάσθηκαν για τη διακόσμησή της και με προσωπικότητες των γραμμάτων που φιλοξενήθηκαν στις εγκαταστάσεις της, όπως ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός που έζησε εκεί για ένα μικρό διάστημα.

Ο ναός έχει περάσει πολλές φάσεις μέχρι να λάβει τη σημερινή του μορφή.

Στον 12ο αιώνα ήταν απλός, μονόχωρος, καμαροσκεπής, εσωτερικά διακοσμημένος με τοιχογραφίες από τις οποίες σώζονται ελάχιστα τμήματα, ενώ το 1491 αγιογραφήθηκε εκ νέου από τον Ξένο Διγενή από το Μουχλί της Πελοποννήσου.

Τον 16ο αιώνα οικοδομήθηκε δίπλα του νέος, μεγαλύτερος και πιο επιμελημένος ναός, δικιόνιος σταυροειδής με τρούλο, και ο παλαιός μετατράπηκε σε Ιερό.

Το εσωτερικό του κυρίως Ναού αγιογραφήθηκε το 1539 από άγνωστο αλλά σημαντικό ζωγράφο, που ακολουθεί την καλλιτεχνική παράδοση της βορειοδυτικής Ελλάδας.

Το 1651 προστέθηκε ο νάρθηκας, όπου σώζονται τοιχογραφίες των αρχών του 18ου αιώνα, και τότε κτίστηκε το παρεκκλήσι των Ταξιαρχών, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1903.

Η Μονή της Μυρτιάς διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε κέντρο παιδείας, όπου σύμφωνα με την παράδοση, σε κρύπτη της λειτουργούσε κρυφό σχολειό.

Το 1835, όταν όλα τα μοναστήρια της περιοχής διαλύθηκαν, παρέμεινε ως το μοναστηριακό κέντρο της Τριχωνίδας. Μετά τη Μάχη της Μυρτιάς, στις 10 Ιουλίου 1943, τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής πυρπόλησαν ως αντίποινα τα κτίρια της Μονής, αλλά το καθολικό διασώθηκε. Τα συγκροτήματα των κελιών τότε καταστράφηκαν και αποκαταστάθηκαν στη δεκαετία του 1990.

Σήμερα το μοναστηριακό συγκρότημα περιβάλλεται από ψηλά κτήρια με κελιά και βοηθητικούς χώρους και στο κέντρο του βρίσκεται το καθολικό.

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Μυρτιωτίσσης φυλάσσεται στο Παρεκκλήσιο του Αγίου Αυγουστίνου.

Στο Κοιμητήριο της Μονής βρίσκεται το Ιερό Παρεκκλήσιο Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και εκεί αναπαύονται πατέρες της Εκκλησίας μας, μεταξύ αυτών και ο Μακαριστός Μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας κύρος Κοσμάς.