Ηρακλής Φίλιος: «Το αηδόνι, ο όσιος Πορφύριος και η ανακάλυψη του Θεού»

Ηρακλής Φίλιος: «Το αηδόνι, ο όσιος Πορφύριος και η ανακάλυψη του Θεού»

• Η Εκκλησία πάντοτε δίνει αγίους. Δεν σταματάει ποτέ η χάρη του Θεού σε όσους δέχονται τον Θεό, πιστεύουν σ’ Εκείνον και με καθαρή καρδιά πορεύονται στα μυστήριά Του. Στις 2 Δεκεμβρίου η Εκκλησία μας εορτάζει την μνήμη του οσίου Πορφυρίου, ενός σύγχρονου αγίου. 

Μεταξύ άλλων, ο όσιος διηγείται το εξής γεγονός: ‘’Μια μέρα, ένα πρωινό επροχώρησα μόνος μου στο παρθένο δάσος. Όλα, δροσισμένα από την πρωινή δροσιά, λαμπύριζαν στον ήλιο. Βρέθηκα σε μια χαράδρα. Την πέρασα. Κάθισα σ’ ένα βράχο. Δίπλα μου κρύα νερά κυλούσαν ήσυχα κι έλεγα την ευχή. Ησυχία απόλυτη. Τίποτα δεν ακουγόταν. Σε λίγο, μέσα στην ησυχία ακούω μια γλυκιά φωνή, μεθυστική, να ψάλλει, να υμνεί τον Πλάστη. Κοιτάζω, δεν διακρίνω τίποτα. Τελικά, απέναντι σ’ ένα κλαδί βλέπω ένα πουλάκι, ήταν αηδόνι. Κι ακούω το αηδονάκι να κελαηδάει, να σχίζεται, μάλλιασε, που λέμε, η γλώσσα του, φούσκωσε απ’ τους λαρυγγισμούς ο λαιμός του. Αυτό το πουλάκι το μικροσκοπικό να κάνει κατά πίσω τα φτερά του, για να έχει δύναμη και να βγάζει αυτούς τους γλυκύτατους τόνους, αυτή την ωραία φωνή και να φουσκώνει ο λάρυγγάς του! Πω, πω, πω! Να’ χα ένα ποτηράκι με νερό, για να πηγαίνει να πίνει και να ξεδιψάει! Μου ήλθαν δάκρυα στα μάτια’’.

Ο όσιος Πορφύριος δεν στέκεται με τρόπο μονοφυσιτικό απέναντι στην δημιουργία του Θεού. Όλη η δημιουργία αποτελεί ένα θείο καλλιτέχνημα. Ας θυμηθούμε τους λόγους του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρέως και  του αγίου Γρηγορίου Θεολόγου, όπου ο μεν πρώτος χαρακτηρίζει τον Θεό ως ‘’αριστοτέχνη’’, ο δε δεύτερος ως ‘’καλλιτέχνη’’. Ο όσιος Πορφύριος φυσικά και βλέπει στον συνάνθρωπο την εικόνα του Θεού, ανακαλύπτει όμως τον Θεό ακόμη και σ’ ένα αηδόνι! Μέσα στη φύση, στην ηρεμία της φύσης, στην αγνότητα της φύσης. Και συγκινείται από το δοξαστικό του αηδονιού προς τον Θεό.

Ο καθηγητής Δογματικής του Α.Π.Θ. Χρυσόστομος Σταμούλης, σε σχετικό του κείμενο, σημειώνει: ‘’Οφείλω εξαρχής εδώ να τονίσω ότι με τέτοιες παρατηρήσεις σαν την παραπάνω του Γέροντος Πορφυρίου αισθάνεται κανείς ότι έχει να κάνει με έναν ποιητή, με ένα ταπεινό λειτουργό, δηλαδή, της αγίας ευαισθησίας. Όπου άλλωστε υπάρχει η ευαισθησία αρχίζουν και εμφανίζονται τα σημάδια της αγιότητας, ή για να το πούμε αλλιώς, η αγία ευαισθησία αποτελεί προϋπόθεση για την αγιότητα’’.

Ο όσιος Πορφύριος δεν γεννήθηκε άγιος. Η αγιοσύνη υπήρξε ένας σύνθετος καρπός της δικής του προσπάθειας, του πνευματικού αγώνα, της θεάς του άλλου ως εικόνα του ζωντανού Θεού, της αντίληψης περί του σεβασμού κάθε δημιουργήματος από τον Θεό, του αγώνα εναντίον των ψυχοφθόρων παθών. Και σ΄ όλο αυτό ήρθε η χάρη του Θεού και αναπαύτηκε στο πρόσωπο του. Εξάλλου, ο Θεός στους υπερηφάνους αντιτάσσεται, αλλά στους ταπεινούς δίνει χάρη’’ (Ιακ. 4,6). Προς κάτι τέτοιο συνηγορεί και ο Κύριλλος Αλεξανδρείας, λέγοντας πως ‘’Σκληραῖς δὲ καρδίαις ἀπαράδεκτος παντελῶς ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος’’.

Ο όσιος Πορφύριος ανακάλυπτε τον Θεό στην όλη Του αποκάλυψη∙ αποκάλυψη στην κτίστη, στον άνθρωπο, στην ιστορία, όλα δηλαδή τα συμπαρομαρτούντα της θείας δημιουργίας και εκφραστικότητας. Με τους ανθρώπους υπήρξε δίκαιος, όχι όμως αυστηρός. Όλους τους αντιμετώπιζε με πολύ αγάπη. Διακρινόταν για την λεπτότητα της ψυχής. Σε όλους έβρισκε τον τρόπο που θα τους απευθυνόταν. Δεν ήταν όλοι το ίδιο και δεν διακρίνονταν όλοι για την ίδια πνευματική ωριμότητα. Σημειώνει ο ίδιος για την ψυχή του χριστιανού: ‘’Η ψυχή του Χριστιανού πρέπει να είναι λεπτή, να είναι ευαίσθητη, να είναι αισθηματική, να πετάει, όλο να πετάει, να ζει μες στα όνειρα. Να πετάει μες στ’ άπειρο, μες στ’ άστρα, μες στα μεγαλεία του Θεού, μες στη σιωπή… όποιος θέλει να γίνει χριστιανός, πρέπει πρώτα να γίνει ποιητής. Αυτό είναι! Πρέπει να πονάεις. Ν’ αγαπάεις και να πονάεις’’.

Πολλά μπορεί να κρατήσει ο πιστός από τον όσιο Πορφύριο, αυτή την αγαθή ψυχή και αληθινό φίλο του Χριστού. Εκείνο που εκπλήσσει είναι μία σπάνια αρετή που κοσμούσε το πρόσωπο του. Είχε πολύ διάκριση απέναντι στους ανθρώπους. Αγαπούσε και είχε και διάκριση, καθότι δεν μπορείς να αγαπάς χωρίς διάκριση. Γνώριζε πως να απευθυνθεί στον κάθε πρόσωπο ξεχωριστά. Γνώριζε τον τρόπο. Δεν είχαν όλοι τις ίδιες ανάγκες, τα ίδια βιώματα και ερεθίσματα. Όλοι ξεκινούσαν από διαφορετικές αφετηρίες και ενεργούσαν έχοντας διαφορετικές αφορμές. Εκείνος όμως γνώριζε πως να πλησιάζει, πως να συμπεριφέρεται, πως να γιατρεύει, πως να συμβουλεύει. Με πολύ αγάπη και με πολύ διάκριση. Ε, αυτή η διάκριση, που απουσιάζει από πολλούς σήμερα, τον έκανε όμορφο άνθρωπο στα μάτια των συνανθρώπων του, στα μάτια του Θεού! 

Ο όσιος Πορφύριος υπήρξε χαμογελαστός άνθρωπος. Πάντοτε χαμογελούσε. Είχε παιδικό χαμόγελο. Το χαμόγελο αυτό σε έλκυε. Σήμερα, οι χριστιανοί γίνονται σκυθρωποί, λυπημένοι, δυσαρεστημένοι, γκρινιάρηδες. Δεν βλέπεις χαρά στους χριστιανούς. Δεν βλέπεις δοξολογία προς τον Θεό. Δεν βλέπεις αγάπη. Δεν βλέπεις διάκριση. Δεν βλέπεις σιωπή. Ο όσιος Πορφύριος όλα αυτά τα καλλιέργησε, έτσι ώστε ακόμη και σ’ ένα αηδόνι να βλέπει τη δόξα του Τριαδικού Θεού.

Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)

Κληρικός Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων