Σύνδεσμος Πολιτισμού Ελλάδας – Κύπρου: Διαγωνισμός για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

ΠΕΝΤΕ ΜΙΚΡΑ ΘΕΜΑΤΑ

IV
Κάτω απ’ τα ρούχα μου δε χτυπά πια η παιδική μου καρδιά
Λησμόνησα την αγάπη που ’ναι μόνο αγάπη
Μερόνυχτα να τριγυρνώ χωρίς να σε βρίσκω μπροστά μου
Ορίζοντα λευκέ της αστραπής και του ονείρου
Ένιωσα το στήθος μου να σπάζει στη φυγή σου
Ψυχή της αγάπης μου αλήτισσα
Λεπίδι του πόθου μου αδυσώπητο
Νικήτρα μονάχη της σκέψης μου.

Από την Ποιητική Συλλογή «Εποχές» (1945)

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ – Οι στίχοι αυτοί…

Οι στίχοι αυτοί μπορεί και να ‘ναι οι τελευταίοι
οι τελευταίοι στους τελευταίους που θα γραφτούν
Γιατί οι μελλούμενοι ποιητές δε ζούνε πια
αυτοί που θα μιλούσανε πεθάναν όλοι νέοι
Τα θλιβερά τραγούδια τους γενήκανε πουλιά
σε κάποιον άλλον ουρανό που λάμπει ξένος ήλιος
Γενήκαν άγριοι ποταμοί και τρέχουνε στη θάλασσα
και τα νερά τους δεν μπορείς να ξεχωρίσεις
Στα θλιβερά τραγούδια τους φύτρωσε ένας λωτός
να γεννηθούμε στο χυμό του εμείς πιο νέοι.

Από την Ποιητική Συλλογή «Εποχές  3» (1951)

 

ΤΟ ΣΚΑΚΙ

Έλα να παίξουμε.
Θα σου χαρίσω τη βασίλισσά μου
(Ήταν για μένα μια φορά η αγαπημένη
Τώρα δεν έχω πια αγαπημένη)
Θα σου χαρίσω τους πύργους μου
(Τώρα πια δεν πυροβολώ τους φίλους μου
’Έχουν πεθάνει καιρό πριν από μένα)
Κι ο βασιλιάς αυτός δεν ήτανε ποτέ δικός μου
Κι ύστερα τόσους στρατιώτες τί τους θέλω.
(Τραβάνε μπρος, τυφλοί, χωρίς καν όνειρα)
Όλα, και τ’ άλογά μου θα σ’ τα δώσω
Μονάχα ετούτον τον τρελό μου θά κρατήσω
Που ξέρει μόνο σ’ ένα χρώμα να πηγαίνει
Δρασκελώντας τη μια άκρη ως την άλλη
Γελώντας μπρος στις τόσες πανοπλίες σου
Μπαίνοντας μέσα στις γραμμές σου ξαφνικά
Αναστατώνοντας τις στέρεες παρατάξεις.
Κι αυτή δεν έχει τέλος η παρτίδα.

Από την Ποιητική Συλλογή «Η Συνέχεια» (1954)

 

ΑΝΤΙ ΝΑ ΦΩΝΑΣΚΩ…

Αντί να φωνασκώ και να συμφύρομαι
Με τους υπαίθριους ρήτορες και τους αγύρτες
—Μάντεις κακών και οραματιστές—
Όταν γκρεμίστηκε το σπίτι μου
Και σκάφτηκε βαθιά με τα υπάρχοντα
(Και δε μιλώ εδώ για χρήματα και τέτοια)
Πήρα τους δρόμους μονάχος σφυρίζοντας.
Ήτανε βέβαια μεγάλη η περιπέτεια
Όμως η πόλις φλέγονταν τόσο όμορφα
Ασύλληπτα πυροτεχνήματα ανεβαίνανε
Στον πράο ουρανό με διαφημίσεις
Αιφνίδιων θανάτων κι αλλαξοπιστήσεων.
Σε λίγο φτάσανε και τα μαντάτα πώς
Κάηκαν όλα τα επίσημα αρχεία και βιβλιοθήκες
Οι βιτρίνες των νεωτερισμών και τα μουσεία
Όλες οι ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεων
Και θανάτων —έτσι πού πια δεν ήξερε
Κανείς αν πέθανε ή αν ζούσε ακόμα—
Όλα τα δούναι και λαβείν των μεσιτών
Από τούς οίκους ανοχής τα βιβλιάρια των κοριτσιών
Τα πιεστήρια και τα γραφεία των εφημερίδων
Εξαίσια νύχτα τελεσίδικη και μόνη
Οριστική (όχι καθόλου όπως οί λύσεις
Στα περιπετειώδη φιλμ).
Τίποτα δεν πουλιόταν πια.
Έτσι λαφρύς και περιττός πήρα τους δρόμους
Βρήκα την Κλαίρη βγαίνοντας
’Απ’ τη Συναγωγή κι αγκαλιασμένοι
Κάτω απ’ τις αψίδες των κραυγών
Περάσαμε στην άλλη όχθη με τις τσέπες
Χωρίς πια χώματα, φωτογραφίες και τα παρόμοια.
Τίποτα δεν πουλιόταν πιά.

Από την Ποιητική Συλλογή «Η Συνέχεια 2» (1955)

 

ΕΝΑΣ ΚΛΕΦΤΗΣ…

Ένας κλέφτης
Κι άλλος κλέφτης
«Πιάστε τους κλέφτες)
(Ποιους κυνηγούσαν και ποιοι;)
Στεκόμουν στη θέση μου ακίνητος
Ανάμεσα στο έξαλλο πλήθος
Στις φοβερές κραυγές
Κανείς δε μ’ ακούμπησε
Άναψα κι άλλο τσιγάρο
Ήταν για μένα μια ξένη ιστορία
Εγώ δε φοβόμουνα
Δεν είχα τίποτα πια να μου κλέψουν
Δε με φοβόταν κανείς
Δεν είχα τίποτα να κλέψω απ’ αυτούς.

Από την Ποιητική Συλλογή «Η Συνέχεια 3» (1962)

 

ΣΕ ΤΙ ΒΟΗΘΑ ΛΟΙΠΟΝ…

Σε τί βοηθά λοιπόν η ποίηση
(Αυτή εδώ η ποίηση, λέω)
Στα υψηλά σου ιδανικά, στη συνείδηση του χρέους
Στο μεγάλο πέρασμα από τον καταναγκασμό
Στις συνθήκες της ελευθερίας;
Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση
– Αυτό, έστω, που εγώ ποίηση ονομάζω-
(Ας ζήσουμε λοιπόν και μ’ αυτά ή μόνο μ’ αυτά).

Από την Ποιητική Συλλογή «Η Συνέχεια 3» (1962)

 

ΠΟΙΗΤΙΚΗ

-Προδίδετε πάλι την Ποίηση, θα μου πεις,
Την ιερότερη εκδήλωση του Ανθρώπου
Τη χρησιμοποιείτε πάλι ως μέσον, υποζύγιο
Των σκοτεινών επιδιώξεών σας
Εν πλήρη γνώσει της ζημιάς που προκαλείτε
Με το παράδειγμά σας στους νεωτέρους.
-Το τί δ ε ν πρόδωσες ε σ ύ να μου πεις
Εσύ κι οι όμοιοί σου, χρόνια και χρόνια,
Ένα προς ένα τα υπάρχοντα σας ξεπουλώντας
Στις διεθνείς αγορές και τα λαϊκά παζάρια
Και μείνατε χωρίς μάτια για να βλέπετε, χωρίς αφτιά
Ν᾿ ακούτε, με σφραγισμένα στόματα και δε μιλάτε.
Για ποια ανθρώπινα ιερά μας εγκαλείτε;
Ξέρω: κηρύγματα και ρητορείες πάλι, θα πεις.
Ἔ ναι λοιπόν! Κηρύγματα και ρητορείες.
Σαν π ρ ό κε ς πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος.

Από την Ποιητική Συλλογή «Ο στόχος» (1970)

 

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ

Πρώτα να πιάσω τα χέρια σου
Να ψηλαφίσω το σφυγμό σου
Ύστερα να πάμε μαζί στο δάσος
Ν᾿ αγκαλιάσουμε τα μεγάλα δέντρα
Που στον κάθε κορμό έχουμε χαράξει
Εδώ και χρόνια τα ιερά ονόματα
Να τα συλλαβίσουμε μαζί
Να τα μετρήσουμε ένα-ένα
Με τα μάτια ψηλά στον ουρανό σαν προσευχή.
Το δικό μας το δάσος δεν το κρύβει ο ουρανός.
Δεν περνούν από δω ξυλοκόποι.

Από την Ποιητική Συλλογή «Ο στόχος» (1970)

 

ΕΠΙΤΥΜΒΙΟΝ

Πέθανες – κι έγινες και συ: ο καλός,
Ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.
Τριάντα έξη στέφανα σε συνοδέψανε, τρεις λόγοι αντιπροέδρων,
Εφτά ψηφίσματα για τις υπέροχες υπηρεσίες που προσέφερες.
Α, ρε Λαυρέντη, εγώ που μόνο το ’ξερα τι κάθαρμα ήσουν,
Τι κάλπικος παράς, μια ολόκληρη ζωή μέσα στο ψέμα
Κοιμού εν ειρήνη, δεν θα ‘ρθω την ησυχία σου να ταράξω.
(Εγώ, μια ολόκληρη ζωή μες στη σιωπή θα την εξαγοράσω
Πολύ ακριβά κι όχι με τίμημα το θλιβερό σου το σαρκίο).
Κοιμού εν ειρήνη. Ως ήσουν πάντα στη ζωή: o καλός,
Ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.
Δε θα ’σαι ο πρώτος ούτε δα κι ο τελευταίος.

Από την Ποιητική Συλλογή «Ο στόχος» (1970)

Γνωρίστε τον Ποιητή μέσα από περισσότερα έργα του και κριτικές

Ι. Ποίηση

• Εποχές, ιδιωτική έκδοση, Θεσσαλονίκη, 1945.
• Εποχές 2, ιδιωτική έκδοση Σέρρες, 1948.
• Εποχές 3, ιδιωτική έκδοση, Θεσσαλονίκη, 1951, 1954.
• Η Συνέχεια, ιδιωτική έκδοση, 1954.
• Η Συνέχεια 2, ιδιωτική έκδοση, 1955.
• Η Συνέχεια 3, ιδιωτική έκδοση, Θεσσαλονίκη, 1962.
• Ο στόχος. 1970.
• Το περιθώριο ‘68-’69. Αθήνα, Πλειάς, 1979, 1985.
• Υ.Γ. Αθήνα, 1983 (έκδοση εμπορίου, κανονική έκδοση 1992).

Συγκεντρωτικές εκδόσεις

• Τα ποιήματα (1941-1956) – με ποιήματα (π) από τις συλλογές Εποχές (20 π), Εποχές 2 (8 π), Εποχές 3 (12 π), Η Συνέχεια (10 π), Η Συνέχεια 2 (5 π), ιδιωτική έκδοση, Αθήνα, 1956.
• Τα Ποιήματα (1941-1971), με ποιήματα (π) από τις συλλογές Εποχές (20 π), Εποχές 2 (8 π), Εποχές 3 (12 π), Παρενθέσεις (5 π), Η Συνέχεια (10 π), Η Συνέχεια 2 (5 π), Η Συνέχεια 3 (19 π), Ο Στόχος (13 π), (Εποχές, Εποχές 2, Παρενθέσεις, Εποχές 3, Η Συνέχεια 2, Η Συνέχεια 3, Ο στόχος), Θεσσαλονίκη, ιδιωτική έκδοση, 1971· Αθήνα, Πλειάς, 1976, Αθήνα, Στιγμή, 1985· Αθήνα, Νεφέλη, 2000

 

ΙΙ. Μεταφράσεις

• F.G.Lorca, Δύο Ωδές · Ωδή στον Salvador Dali · Ωδή στον Walt Whitman · Απόδοση Κλείτος Κύρου – Μανώλης Αναγνωστάκης. Θεσσαλονίκη, 1948.

 

ΙΙΙ. Δοκίμια – Μελέτες – Άρθρα – Πεζά

• Υπέρ και κατά, τ.Α’-Β’, Θεσσαλονίκη, Α.Σ.Ε., 1965.
• Αντιδογματικά. Αθήνα, Πλειάς, 1978· Αθήνα, Στιγμή, 1985
• Τα συμπληρωματικά · Σημειώσεις κριτικής. Αθήνα, Στιγμή, 1985.
• Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης · Η ζωή και το έργο του · Μια πρώτη απόπειρα κριτικής προσέγγισης. Αθήνα, Στιγμή, 1987. – Μανούσος Φάσσης, Παιδική Μούσα (τραγούδια για την προσχολική και σχολική ηλικία), Αθήνα, Αμοργός, 1980.
  Μανούσος Φάσσης, Ο κατήφορος, Αθήνα, AIDS, 1986.
• Η χαμηλή φωνή ·Τα λυρικά μιας περασμένης εποχής στους παλιούς ρυθμούς · Μια προσωπική ανθολογία του Μανώλη Αναγνωστάκη. Αθήνα, Νεφέλη, 1990.
• Αντιδογματικά: Άρθρα και σημειώματα (1946-1977), Αθήνα, Πλειάς, 1978· Αθήνα, Στιγμή, 1985. Ο τόμος περιέχει τα κείμενα: «Και πάλι για το υπερρεαλισμό» (1946), «Η αντικειμενικότητα του έργου τέχνης» (1956), «Προβλήματα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού» (1957), «Προλεγόμενα και επιλεγόμενα ενός περιοδικού» (1959, 1961), «Κάποιες διαπιστώσεις» (1959), «Η Υπόθεση Πάστερνακ» (1959), «Συνθήματα και πραγματικότητα» (1960), «Ανοιχτά χαρτιά» (1963-ανέκδοτο), «Προβληματισμοί και νέες σκοπιμότητες» (1965), «Θέμα ευθύνης» (1965-με αφορμή τα ιουλιανά), «Η σημασία ενός βιβλίου κι ένας κίνδυνος» (1966), «Το χρέος και ο λόγος» (1966), «Διοικητικές μέθοδοι και πνευματική ελευθερία» (1966-ανέκδοτο, με αφορμή την καταδίκη των σοβιετικών συγγραφέων Ντάνιελ και Σινιάφσκι), «Ανάγκη κριτικής και ελέγχου» (1966), «Λογοτεχνία και πολιτική» (1966), «Περί διαλόγου κτλ.» (1971), «Άγραφη ιστορία» (1973), «Για το πολιτιστικό πρόβλημα, διαπιστώσεις-και ποιες οι ευθύνες» (1976), «Πολιτιστική ζωή και πανεπιστήμιο» (1977), «Πνευματική δημιουργία και πολιτιστικό κίνημα» (1977) Το περιθώριο ’68-69, Αθήνα, Πλειάς, 1979· Αθήνα, Στιγμή, 1985· Αθήνα, Νεφέλη, 2000.
• Τα Συμπληρωματικά (Σημειώσεις κριτικής) Αθήνα, Στιγμή, 1985. Ο τόμος περιέχει κριτικά σημειώματα για τα έργα: «Η Αμοργός» του Νίκου Γκάτσου, «Οι θαλασσινοί προσκυνητές» του Τάσου Αθανασιάδη, «Η νύχτα και η αντίστιξη» του Τάκη Σινόπουλου, «Βίος και αέτωμα» του Αντρέα Καραντώνη, «Πράγματα 2 – Αριθμοί» του Πάνου Θασίτη, «Σέργιος και Βάκχος» του Μ. Καραγάτση, «Γαλαρία νούμερο 7» του Κώστα Κοτζιά, «Η καγκελόπορτα» του Αντρέα Φραγκιά, «Η Αριάγνη» του Στρατή Τσίρκα, «Τα σύννεφα» του Άνθου Φιλητά, καθώς και τα κείμενα: «Η νεοελληνική ποίηση ‘από τ’ αριστερά’- ένα βιβλίο που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο», «Η Ποίηση – ‘προσκλητήριο των καιρών’», «Καβάφης και καβαφολογία», «Μικρή εξομολόγηση για τον Καβάφη – τριάντα χρόνια από το θάνατό του», «Μάρκος Αυγέρης και το ανεξόφλητο χρέος μας», «Η ‘φανταιζίστικη’ ποίηση και ο Γιάννης Σκαρίμπας», «’Αυτή η πρώτη μου φωνή που γρήγορα χάθηκε’ – το ποιητικό έργο του Στρατή Τσίρκα».

 Αφιερώματα και Κριτικές για το έργο του

• Αφιέρωμα στο περιοδικό Αντί, περίοδος β΄, τεύχος 846, 1 Ιουλίου 2005.
• Αφιέρωμα, Φιλόλογος, τχ. 162 (Οκτ. – Δεκ. 2015), σ. 506 – 571.
• Αφιέρωμα, Πόρφυρας, τχ. 153 (Οκτ. – Δεκ. 2015), σ. 187 236.
• Αφιέρωμα, Athens Book Review, τχ. 52 (Ιουν. 2014), σ. 36 – 44.
• Αφιέρωμα, Χρονικά [Πειραματικού], τχ. 16 (2006), σ. 3 – 30.
• Αφιέρωμα, Η Λέξη, τχ. 186 (Οκτ. – Δεκ. 2005), σ. 419 – 507
• Αφιέρωμα, Αντί, τχ. 846 (1/7/2005), σ. 4 – 46.
• Αφιέρωμα, Φιλόλογος, τχ. 121 (Ιουλ. – Σεπ. 2005), σ. 323-463.
• Αφιέρωμα, Νέο Επίπεδο, τχ. 32 (Νοεμ. 2000), σ. 3 – 61.
• Αφιέρωμα, Ελίτροχος, τχ. 7 (Φθιν. 1995), σ. 7 – 86.
• Αφιέρωμα, Αντί, τχ. 527 – 528 (Ιουλ. 1993), σ. 5 – 94.
• Αφιέρωμα, Εντευκτήριο, τχ. 6 (Απρ. 1989), σ. 5 – 28
• Ο Στόχος και η Σιωπή Εισαγωγή στην ποίηση του Μ. Αναγνωστάκη, Vincenzo Orsina, Μτφρ. Αυγή Καλογιάννη, Εισαγ.-Επιμ. Αλέξης Ζήρας. Νεφέλη, Αθήνα 1995.
• Ο Χρόνος Ο Λόγος Η ποιητική δοκιμασία του Μανόλη Αναγνωστάκη· μια οπτική, Άννα Τζούμα, Νεφέλη, Αθήνα 1982.
• Μανόλης Αναγνωστάκης Ένας φανατικός πεζοπόρος της ποίησης, Γιάννης Πιπίνης, Σόκολης, Αθήνα 1999.
• Τρία κείμενα για τον Μανόλη Αναγνωστάκη, Παν. Μουλλάς, στιγμή, Αθήνα 1998.
• Ο Μανόλης Αναγνωστάκης της Θεσσαλονίκης: αφιέρωμα, περ. Εντευκτήριο, τχ.71, (Δεκ. 2005), σ. 8 – 160.
• Μανόλης Αναγνωστάκης – Ντίνος Χριστιανόπουλος Πέραν των Ανομοιοτήτων, Δημήτρης Κόκορης, περ. Αντί, τχ.775, 2002.
• Το ΥΓ. του Μανόλη Αναγνωστάκη Η ποίηση έξω από τη σελίδα, Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, περιοδ. Γράμματα και Τέχνες Ιανουάριος 1984.
• Πολιτική και ποίηση, Δ.Ν.Μαρωνίτης, Εφημερίδα Το ΒΗΜΑ, Αθήνα 3/7/2005.
• Παναγιώτης Νούτσος, “Ο M. Αναγνωστάκης αυτοβιογραφούμενος”, Ο Πολίτης, αρ. 50 (27-3-1998), 43-46.
• Για τον Αναγνωστάκη: Κριτικά κείμενα, Συλλογικό, Κριτ.-Ανθολ. Νάσος Βαγενάς, Επιμ. Σάββας Παύλου, εκδ. Αιγαίον, Λευκωσία, 1996, σσ. 309, ISBN 9963-7912-4-7