Συνέδριο σχετικά με την αρχιτεκτονική που σχεδίασε τη νέα Ελλάδα

Ένα συνέδριο για την αισθητική και την ταυτότητα του νέου κράτους.

• Ενα παλάτι για τον βασιλιά της Ελλάδας επάνω στον Βράχο της Ακρόπολης: Αυτό ήταν το όραμα του Καρλ Φρίντριχ Σίνκελ, του διάσημου Γερμανού αρχιτέκτονα της εποχής του Οθωνα. Εκείνος φαντάστηκε ότι στην Αθήνα, πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, θα μπορούσε να επιτευχθεί η πλήρης σύνδεση του Νεοκλασικισμού με το πρότυπό του: την κλασική τέχνη και τον πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας.

«Ευτυχώς στην πρόταση δεν συγκατένευσε ο βασιλιάς Λουδοβίκος, πατέρας του Οθωνα», σχολιάζει ο αρχιτέκτων και καθηγητής ΕΜΠ Δημήτρης Ησαΐας. Συνομιλούμε μαζί του σχετικά με τον τρόπο που η εθνική αναγέννηση –η Παλιγγενεσία– συνδέθηκε με τον σχεδιασμό πόλεων και κτιρίων στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Αφορμή της συνομιλίας έχει σταθεί το τριήμερο συνέδριο που συνδιοργανώνουν το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών (Ε.Π.Κε.Δ.) και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), με θέμα «Η Αρχιτεκτονική της Παλιγγενεσίας / Η Παλιγγενεσία της Αρχιτεκτονικής». Το συνέδριο περιλαμβάνει 35 εισηγήσεις, εντάσσεται στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων από το 1821, και η συγκεκριμένη συνεργασία του Κέντρου με το ΕΜΠ επεκτείνει το πεδίο των ενδιαφερόντων του σε θέματα χώρου, αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας.

Το περιστατικό που ο κ. Ησαΐας αναφέρει σχετικά με τον σχεδιασμό των ανακτόρων, αποτελεί ένα μόνον παράδειγμα της ισχυρής επίδρασης που άσκησε το ρεύμα του νεοκλασικισμού στη διαμόρφωση της αισθητικής αλλά και της ταυτότητας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. «Στην εποχή του Διαφωτισμού η Ευρώπη ανακάλυψε την αρχαία Ελλάδα ως ιδέα και όραμα. Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου αι. ο νεοκλασικισμός κυριάρχησε στην Ευρώπη», εξηγεί ο ίδιος. «Στην Ελλάδα, ήδη από την εποχή του Καποδίστρια, ο μηχανικός του Γαλλικού Στρατού Σταμάτης Βούλγαρης ανέλαβε τον σχεδιασμό των πόλεων της Πελοποννήσου, και τότε άρχισαν να εκπονούνται κάποιες πολεοδομικές μελέτες. Ομως η επιρροή του νεοκλασικισμού ενισχύθηκε ουσιαστικά με την έλευση των Βαυαρών. Εκείνοι προσκάλεσαν στη χώρα Γερμανούς μηχανικούς, για να σχεδιάσουν και να κατασκευάσουν τα πρώτα δημόσια κτίρια της νέας πρωτεύουσας. Οσο για τους Ελληνες, αφομοίωσαν με ενθουσιασμό την εισαγόμενη “μόδα” που τους έδινε την ευκαιρία να υπερβούν το οθωμανικό παρελθόν, και στραμμένοι στην αρχαιότητα να διαμορφώσουν την εθνική τους ταυτότητα». 

Λύσανδρος Καυταντζόγλου, «Σχέδιο του Βασιλικού Πολυτεχνείου», περίπου 1862.

Από την αρχιτεκτονική που επιδιώκει να εκφράσει την ελληνική αναγέννηση ώς την αρχιτεκτονική που ξαναγεννιέται σε ελληνική γη, διαμορφώνεται ένα πεδίο στο οποίο διασταυρώνονται ιδέες και πρακτικές, και παραμένει σε εξέλιξη 200 χρόνια από την Επανάσταση. Το συνέδριο αναπτύσσει τον προβληματισμό του εστιάζοντας σε τέσσερις κατευθύνσεις: τον σχεδιασμό των πόλεων και των υποδομών του ανεξάρτητου κράτους, την αναβίωση της αρχαιότητας με έρευνες και ανασκαφές αρχιτεκτόνων που οδήγησαν στην αρχαιολογία, την αρχιτεκτονική που ανέλαβε να εκφράσει και να οικοδομήσει την ελληνική αναγέννηση, και την εκπαίδευση που διαμόρφωσε τους μαΐστορες της Παλιγγενεσίας.

Το «Σχολείο» 

«Στις 31 Δεκεμβρίου 1836 ή στις 12 Ιανουαρίου 1837, με το παλιό ή το νέο ημερολόγιο, δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το Βασιλικό Διάταγμα του Οθωνα, που είχε τίτλο “Περί εκπαιδεύσεως εις την Αρχιτεκτονικήν”. Το Διάταγμα καταλήγει στη σύσταση ενός “Σχολείου” στην Αθήνα, στο οποίο θα μπορούσαν να διδαχθούν δωρεάν όσοι επιθυμούσαν να μορφωθούν “εις την αρχιτεκτονικήν”», αναφέρει ο κοσμήτορας της Σχολής Αρχιτεκτόνων – Μηχανικών του ΕΜΠ Παναγιώτης Τουρνικιώτης, περιγράφοντας τα πρώτα βήματα που αφορούσαν την τεχνική εκπαίδευση στη χώρα, και τα οποία οδήγησαν αργότερα από το «Σχολείο των Τεχνών» στην ίδρυση Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Η πρώτη συνεδρία που ξεκινάει σήμερα το απόγευμα στο Συνεδριακό Κέντρο των Δελφών έχει κεντρικό ομιλητή τον καθηγητή Γεωπολιτικής Γιώργο Πρεβελάκη και θέμα «Γεωπολιτική του νεοκλασικισμού». Την τιμητική επιτροπή του συνεδρίου συγκροτούν η πρόεδρος Δ.Σ. του Ε.Π.Κε.Δ. Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ και ο πρύτανης ΕΜΠ Ανδρέας Μπουντουβής. Στην επιστημονική επιτροπή συμμετέχουν ο Δημήτρης Ησαΐας, ο διευθυντής Ε.Π.Κε.Δ. Παύλος Καλλιγάς, ο ιστορικός και καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Δημήτρης Κυρτάτας, ο καθηγητής Θεωρίας Αρχιτεκτονικής Παναγιώτης Τουρνικιώτης και η καθηγήτρια Αρχαίας Φιλοσοφίας UCSB Βούλα Τσούνα.

kathimerini.gr