Βιβλία και κόμικς για το 1821 για όσα νόμιζες ότι ήξερες και για όσα δε φανταζόσουν

Ιστορικά, κοινωνικοπολιτικά, βιογραφίες, ποιητικές συλλογές, εικονογραφημένα: όποιο είδος κι αν αγαπάτε, θα βρείτε ένα βιβλίο που σας ταιριάζει για την Επανάσταση που γέννησε την Ελλάδα, τους ήρωες που μας ανέθρεψαν αλλά και τις αλήθειες που μας έκρυψαν.

Τι να διαβάσεις αν…

Θέλεις να μάθεις περισσότερα για τον πιο διάσημο φιλέλληνα

«Την εποχή του πρώτου ταξιδιού γελούσε με τους σύγχρονους Έλληνες: «For Greece a sight, for Greeks a smile». Όμως, κάτω από το περίβλημα της διαφθοράς και του δανδισμού, η καρδιά του παρέμενε η ατόφια καρδιά ενός ποιητή. Η ιδέα ότι θα μπορούσε να απελευθερώσει από τη δουλεία τους απόγονους του Σοφοκλή και του Πλάτωνα φλόγιζε την καρδιά του. Αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στο Ελληνικό Ζήτημα: πούλησε όλη του την περιουσία, αγόρασε όπλα και φάρμακα, μίσθωσε ένα καράβι, αποχαιρέτησε την Τερέζα και σάλπαρε».
Giuseppe Tomasi Di Lampedusa, Μπάιρον, εκδόσεις Αιώρα
Ο Τζουζέπε Τομάζι Ντι Λαμπεντούζα, δούκας της Πάρμας και τελευταίος πρίγκιπας της Λαμπεντούζα, που ζει στο Παλέρμο, δίνει το 1954 μια σειρά από διαλέξεις στη Ρώμη με θέμα τη ζωή Αγγλων συγγραφέων. Η καλύτερη από αυτές είναι η διάλεξή του για τον Λόρδο Μπάιρον, από την οποία και προκύπτει αυτό το βιβλίο. Παρόλο που το κορυφαίο μυθιστόρημά του Ο Γατόπαρδος κυκλοφόρησε το 1957, μετά τον θάνατό του, ο Ντι Λαμπεντούζα ύψωσε τη σικελική σημαία στην παγκόσμια λογοτεχνία, ενώ η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου από τον Λουκίνο Βισκόντι τού χάρισε ακόμη μεγαλύτερη δημοφιλία.

 

Είσαι διατεθειμένη να δεις τη συνύπαρξη Ελλήνων – Τούρκων πέρα από μύθους

David Brewer, Ελλάδα 1453-1821: Οι άγνωστοι αιώνες, εκδόσεις Πατάκη
Θαυμάσια ανάλυση των εξελίξεων στην Ελλάδα από την Αλωση της Πόλης μέχρι την Επανάσταση από τον Βρετανό ιστορικό David Brewer, που εστιάζει σε έννοιες και καταστάσεις που έφτασαν έως τις μέρες μας με δόσεις υπερβολής όπως το παιδομάζωμα, οι εξισλαμισμοί, η δυσβάστακτη φορολογία και το κρυφό σχολειό, ερευνώντας σε βάθος πόσο ελεύθεροι ήταν οι ελληνόφωνοι χριστιανοί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά και το ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας εκείνα τα καθοριστικά χρόνια.

Σου αρέσουν οι σκηνές μάχης σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο

«Θάνατον δεν φοβούμεθα πόλεμον δεν δειλιούμεν,
αυτήν την ώραν θέλομεν όλοι μας να χαθούμεν.
Σήμερης όποιος σκοτωθεί πάγει με ευτυχίαν,
κι όχι να ζη να βρίσκεται εις βδελυράν σκλαβίαν.
Και μόνον μίαν δέησιν απ’ τον Θεόν ζητούμεν,
να θανατώσουμεν πολλούς κ’ έπειτα ας χαθούμεν».
Αντωνούσα Καμπουράκη, Ποιήματα τραγικά, εκδόσεις Στιγμός
Για επεισόδια και μάχες από τα χρόνια της Κρητικής Επανάστασης (1821-1828) μιλούν τα ποιήματα που συλλέγει η Χανιώτισσα επιμελήτρια σε μία έκδοση που τα φέρνει ξανά στο φως, 181 μετά την αρχική τους έκδοση το 1840. Γιατί έπεσε στην αφάνεια το έργο της; «Ήταν ασύμβατο με τη γυναικεία φύση και παράξενο να εκδίδει μία γυναίκα, πολύ περισσότερο εάν το βιβλίο της περιστρέφεται γύρω από πολεμικά και πολιτικά γεγονότα», όπως σημειώνει στην εισαγωγή του βιβλίου η Βαρβάρα Ρούσσου, που υπογράφει και το επίμετρο.

Έχεις περιέργεια για τη ζωή των γυναικών στην τουρκοκρατία και τον Αγώνα

Βασιλική Λάζου, 1821 – Γυναίκες και Επανάσταση, Βασιλική Λάζου, εκδόσεις Διόπτρα
Σε τι κοινωνίες ζουν οι γυναίκες στα Γιάννενα, στην Αθήνα, στις Κυκλάδες, στη Χίο και την Υδρα; Με ποιον τρόπο Φαναριώτισσες και γυναίκες της διαμορφούμενης αστικής τάξης ανέλαβαν μορφωτική και πολιτιστική δράση; Πώς πολέμησαν οι γυναίκες στην Επανάσταση; Γιατί απουσιάζουν Πώς βοήθησαν στα μετόπισθεν, πότε έγιναν βάρος, «λάφυρο» ή κατέληξαν στα χαρέμια; Από τις διάσημες οπλαρχηγούς του 1821 μέχρι τις γυναίκες που αιχμαλωτίστηκαν μαζικά και τις χήρες των αγωνιστών, το βιβλίο παρακολουθεί τη ζωή των γυναικών καθώς η πραγματικότητά τους μεταβάλλεται και από σκλαβωμένες στον τουρκικό ζυγό περνούν στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, απούσες από την πολιτική ζωή και τα πολιτειακά κείμενα του Αγώνα.

 

Θέλεις να δεις να ζωντανεύουν με χρώματα και σκίτσα ιστορίες εκδίκησης και πάθους στα ελληνικά βουνά και στις θάλασσες της εποχής

  

Θανάσης Καραμπάλιος, 1800, εκδόσεις Jemma Press
Η οικογενειακή σάγκα των Καραμάνων απλώνεται σε πέντε τεύχη (Ο Πατέρας, Ελένη, Αγιά Μαύρα, Χάκι, Μαύρα Καράβια) και είναι ό,τι πιο συναρπαστικό θα διαβάσεις για τη ζωή των ανθρώπων στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα λίγο πριν από την Επανάσταση. Ο μυστηριώδης Δήμος Καραμάνος ζει ήσυχα με τη γυναίκα και τα πέντε τους παιδιά σε ένα χωριουδάκι της Ελασσόνας ώσπου ένας καπετάνιος τον καλεί να διαλέξει ανάμεσα στη ζωή του ραγιά και σε αυτή του κλέφτη. Ενα ελληνικό γουέστερν με αστυνομική πλοκή, μια ιστορία εκδίκησης με πρωταγωνιστές γοητευτικούς αντιήρωες της αθέατης Ελληνικής Ιστορίας, μιας ιστορίας που ζωντανεύει από τα πενάκια του Θανάση Καραμπάλιου μέσα από κτίρια, ρούχα και όπλα στα ελληνικά βουνά και τις θάλασσες.

Ο πέμπτος τόμος της σειράς 1800 με τίτλο Μαύρα Καράβια κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες.

 

Αγαπάς την ποίηση

Γιάννης Βαρβέρης
[Είχε έναν παπαγάλο]

Είχε έναν παπαγάλο
ο Ρήγας ο Βελεστινλής
που όλο επαναλάμβανε:
«Ελευθερία ή θάνατος»
συνέχεια το ίδιο:
«Ελευθερία ή θάνατος».
Ώσπου ο Ρήγας εκνευρίστηκε πολύ
με το χαζό πουλί
και κάπου το ’δωσε, το χάρισε.

Δεν ήθελε, φοβήθηκε να μη θυμάται
φοβήθηκε να του θυμίζουν
το ιερό το σύνθημα
ο ντελικάτος Έλληνας.

(Συλλογή Ζωή στα σύννεφα, 2013)
Η ποίηση της Ελληνικής Επανάστασης 1821, εκδόσεις Πατάκη
«Η µπαρούτη και η ποίηση ποτέ δεν βρέθηκαν εγγύτερα στον ήλιο της ελευθερίας, αφότου ξέσπασε η πιο αδιανόητη επανάσταση που µπορούσε τότε ν’ ακουστεί και να µαθευτεί στον κόσµο: “να διώξουµ’ όλη την Τουρκιά ή να χαθούµε ούλοι” (δηµοτικό τραγούδι)». Στις σελίδες αυτής της ανθολογίας µε τα ποιήµατα καταταγµένα σε χρονολογική σειρά περνούν δύο αιώνες, από τα χρόνια της Επανάστασης µέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, από τα δηµοτικά τραγούδια έως τη µοντέρνα γραφή των ποιητών του 21ου αιώνα. Ανάμεσα στα 46 επαναστατικά τραγούδια από διάφορες περιοχές της Ελλάδας και η περίφηµη «αισχρή» απάντηση που έστειλε έµµετρα ο Καραϊσκάκης στον Οθωµανό αρχιστράτηγο που του ζητούσε να τον προσκυνήσει. Συνολικά 205 ποιητικά έργα γραµµένα από 140 δηµιουργούς από όλες τις ποιητικές γενιές, σχολές και ρεύµατα της λυρικής γραφής.

 

Προβληματίζεσαι για τον τρόπο που κατασκευάζεται η ιστορική μνήμη

Χριστίνα Κουλούρη, Φουστανέλες και χλαμύδες Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα 1821-1930, εκδόσεις Αλεξάνδρεια
Μεγάλο εύρος πηγών (ελαιογραφίες, λιθογραφίες, φωτογραφίες, μνημεία, τελετές μνήμης και εθνικές επέτειοι, αλλά και αναβιώσεις αρχαίου δράματος, παρελάσεις και λαϊκά εμπορικά θεάματα) τίθενται στη διάθεση των ανθρώπων που επιθυμούν να δουν και να βιώσουν το παρελθόν και αυτή η μελέτη το αξιοποιεί για να μας δώσει μια κατατοπιστική εικόνα για τον τρόπο που η πολιτισμική μνήμη συνδέθηκε με τις πολεμικές εμπειρίες και η ερμηνεία του παρελθόντος έγινε αντικείμενο διαπραγμάτευσης ή σύγκρουσης ανάμεσα σε τοπικές και κοινωνικές ομάδες.
Ξεκινώντας από το 1821 και φτάνοντας στο 1930, όταν γιορτάζεται η επέτειος των πρώτων εκατό χρόνων ανεξαρτησίας, το βιβλίο καταγράφει τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται «ο κανόνας της ιστορικής μνήμης που ορίζει και στηρίζει την εθνική ταυτότητα».

 

Θέλεις να μιλήσεις στα παιδιά για το 1821 με διαφορετικό τρόπο

 

21+1 Συγγραφείς γράφουν Καλλιτέχνες εικονογραφούν για το 1821, εκδόσεις Παπαδόπουλος
Συλλογή κειμένων και εικόνων που επιμελήθηκαν η Μαρίζα Ντεκάστρο και η Ελένη Σβορώνου χωρίς διάθεση να γίνει μάθημα Ιστορίας στα παιδιά. Τα λογοτεχνικά κείμενα σημαντικών Ελλήνων συγγραφέων συνοδεύουν μικρά έργα τέχνης σύγχρονων καλλιτεχνών.

(Φωτ.: Η Σκλάβα της Αλέξιας Οθωναίου).

Μάρω Βασιλειάδου, Ηλίας Κολοβός, Ένα εικονογραφημένο ταξίδι προς την ελευθερία, εικόνες Θέντα Μιμηλάκη, εκδόσεις Διόπτρα
Εσείς ξέρετε ποια χρώματα είχε η επαναστατική σημαία του Ρήγα Φεραίου; Ποιο ήταν το συνωμοτικό όνομα που έδωσε η Φιλική Εταιρεία στον Αλέξανδρο Υψηλάντη; Ποια καπετάνισσα κυβέρνησε το ιστιοφόρο «Αγαμέμνων» και ποια το «Καλομοίρα»; Πώς γινόταν ένα σκάφος πυρπολικό και τι τραγούδησε ο στρατηγός Μακρυγιάννης στους συμπολεμιστές του μια βραδιά μέσα στην πολιορκημένη Ακρόπολη; Φανταστικό βιβλίο (και όχι μόνο για παιδιά) για το 1821, που μας μεταφέρει στα χρόνια της επανάστασης μέσα από εικόνες και χάρτες.

Τις ιστορίες της Μάρως Βασιλειάδου επιμελήθηκε ο Ηλίας Κολοβός (καθηγητής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης) και έκανε ακόμη πιο ελκυστικές η εικονογράφηση της Θέντας Μιμηλάκη.

Σοφία Ζαραμπούκα, 1821 Επανάσταση, εκδόσεις Πατάκη
Η σπουδαία εικονογράφος και συγγραφέας παιδικών βιβλίων ζωγραφίζει με λεπτομέρεια και αγάπη την ελληνική επανάσταση σε 37 μικρά, δισέλιδα κεφάλαια.

 

Έχεις αδυναμία στην Καπετάνισσα του Αγώνα

Κυριάκος Χατζηκυριακίδης, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα Η καπετάνισσα της Ελληνικής Επανάστασης, εκδόσεις Μεταίχμιο
Η Λασκαρίνα Πινότση, γυναίκα του Μπούμπουλη, ήταν και παραμένει ένας από τους λόγους που η Ιστορία δεν ξέχασε τις γυναίκες της Επανάστασης. Κι ας της απένειμε η Ελληνική Πολιτεία το βαθμό της υποναυάρχου. Η «Μεγάλη Κυρά των Σπετσών» έκανε το αδιανόητο για την εποχή: όρθωσε το ανάστημά της απέναντι σε οπλαρχηγούς και καπεταναίους άνδρες που λίγο σεβασμό είχαν για τις γυναίκες εκείνη την εποχή. Με τις θυσίες της, οικονοµικές και οικογενειακές, ανέλαβε πλήθος ρόλων και έδειξε σε όλους ότι μία γυναίκα μπορεί να είναι σύζυγος, αδελφή, πολύτεκνη μητέρα και την ίδια στιγμή να αγωνίζεται για την ελευθερία και το δίκαιο. Για όσους κρατούν σημειώσεις, 193 χρόνια μετά το θάνατό της, το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμυνας της απένειμε το βαθμό της υποναυάρχου, τον Πολεμικό Σταυρό Α’ Τάξεως και το Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων.

 

Σε ενδιαφέρει η σχέση της Ελλάδας με τον εαυτό της και την Ευρώπη

Γιάννης Κιουρτσάκης, Το θαύμα και η τραγωδία. Το Εικοσιένα από τον κόσμο του Ομήρου στην παγκόσμια επαρχία, εκδόσεις Πατάκη
Μετά την Ελληνική Επανάσταση «αἴφνης ἡ πιό ἀρχαία χώρα τῆς Εὐρώπης, πού τή νόμιζαν νεκρή, ἀνασταίνεται ἀπό τίς στάχτες της». Πώς αντιλαμβάνεται η Ευρώπη αυτή την αλλαγή; Πόσο τη θάλπει και πόσο την εχθρεύεται; Τα διακόσια χρόνια ελεύθερου νεοελληνικού βίου πόσο άλλαξαν τους Ελληνες; Τι μας κόστισε η συμπόρευσή μας με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης; Πού και πώς το ελληνικό θαύμα συναντά την αρχαία τραγωδία. Γιατί οι ανήκουστες δυνατότητες αυτού του έθνους ακόμα να εκπληρωθούν; Ο συγγραφέας μοιράζεται σκέψεις σημαντικών στοχαστών και προσωπικοτήτων, από τον Κώστα Αξελό στον Αλμπέρ Καμί και από τον Αριστείδη Κυπριανό στη σημερινή Πρόεδρο της Δημοκρατίας, προσπαθώντας να βρει το όραμα της νεώτερης Ελλάδας.

Αναρωτιέσαι ποιες συνθήκες γέννησαν την Επανάσταση

Γιώργος Μαργαρίτης, Ενάντια σε φρούρια και τείχη – 1821, εκδόσεις Διόπτρα
Με αφετηρία το 1453, τότε που στη δυτική πλευρά της Ευρώπης έληγε ο Εκατονταετής Πόλεμος με ήττα των Αγγλων και στην ανατολική η Κωνσταντινούπολη έπεφτε στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων, και γραμμή τερματισμού την άλωση της Τριπολιτσάς, ο ιστορικός, καθηγητή Σύγχρονης Πολιτικής και Κοινωνικής Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, ακολουθεί τα βήματα των Φαναριωτών στις παραδουνάβιες ζώνες και καταγράφει τις μεταβολές της γαιοκτησίας που θα οδηγήσουν στη δημιουργία νέων κέντρων για τον Ελληνισμό και στην ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας το 1814.

 

Θέλεις να μάθεις αν η Επανάσταση και η Μεγάλη Ιδέα έχουν την ίδια αφετηρία

Γιάννης Μηλιός
1821 – Ιχνηλατώντας το έθνος, το κράτος και τη Μεγάλη Ιδέα, εκδόσεις Αλεξάνδρεια
Πότε ξεκινά η πεποίθηση ότι όλοι οι χριστιανοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είναι Έλληνες; Γιατί γιορτάζουμε την Επανάσταση μαζί με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου ενώ προκηρύχθηκε στις 24 Φεβρουαρίου στις ηγεμονίες της Μολδαβίας και της Βλαχίας από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη; Πώς διαμορφώθηκε το ελληνικό έθνος; Πώς εδραιώθηκε το αστικό κράτος και πώς έφτασε από μια αρχική, ρεπουμπλικανική μορφή στη μετέπειτα «απολυταρχική» εκδοχή του; Μια μελέτη που δείχνει ότι «ο ελληνικός εθνικισμός, η ελληνική εθνική συνείδηση, είναι μια κοινωνική διεργασία που ξεκινά μετά τα τέλη του 18ου αιώνα» με «σαφές πολιτικό περιεχόμενο: απαίτηση των μαζών για κράτος και στη συνέχεια για πολιτικά δικαιώματα και εθνική “καθαρότητα”, εσωτερικά, και για επέκταση της επιρροής του κράτους και “διόρθωση” των συνόρων του, προς το εξωτερικό».

 

Δεν χορταίνεις να διαβάζεις για τις πρωταγωνίστριες της Επανάστασης

Άννα Γκέρτσου-Σαρρή, Μ’ ενάντιους ανέμους, εκδόσεις Πατάκη
Η ζωή και ο αγώνας της Θρακιώτισσας καπετάνισσας Δόμνας Βισβίζη είναι η τέλεια αφορμή για έναν περίπατο στην αθέατη πλευρά του 1821. Η Δόμνα ακολουθεί το σύζυγό της Αντώνη Βισβίζη, έχοντας μαζί τα τέσσερα παιδιά τους, όταν εκείνος σαλπάρει με το μπρίκι του για συνεισφέρει στον Αγώνα. Οταν εκείνος πεθαίνει μυστηριωδώς, εκείνη συνεχίζει τον αγώνα και γίνεται η πιο «ατρόμητη καπετάνισσα» από τον ελληνικό Βορρά. Από το μυθιστόρημα της Γκέρτσου-Σαρρή παρελαύνουν ξακουστοί ήρωες της Επανάστασης (Ανδρούτσος, Νικηταράς, Καΐρης) και βέβαια λιγότερο γνωστές γυναίκες (η διανοούμενη Ευανθία Καΐρη, η δυναμική Αγγελίνα, οι «αιχμάλωτες», οι ανώνυμες).

 

Έχεις μία υποψία ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται

Διονύσης Ελευθεράτος, Μια λοξή ματιά στην Ιστορία 200 χρόνια νεοελληνικού κλαυσίγελου, εκδόσεις Τόπος
Είναι δυνατόν να έχουν κοινά στοιχεία οι υποθέσεις Siemens του Μεσοπολέµου και του 1953-1957 µε όσα είδαµε από το 1990; Θυμίζει η αντιμετώπιση των αλλοδαπών προσφύγων σήμερα εκείνη που τη ελληνική κοινωνία επεφύλαξε σε βάρος των Μικρασιατών το 1922; Υπήρχαν χρηµατιστηριακά σκάνδαλα το 1872, αλλά είναι δυνατόν να συνδέονται µε τη Σοφοκλέους του 1999; Οι αστυνοµικοί ξυλοκοπούν φοιτητές που διαδηλώνουν υπέρ της δωρεάν εκπαίδευσης και του άρθρου 16 του Συντάγµατος στην εποχή του Τρικούπη. Ενας δημοσιογράφος σε μια παθιασμένη αναζήτηση όλων των μοτίβων που μοιάζουν να επαναλαμβάνονται στην Ελληνική Ιστορία, ξεκινώντας από την ίδια την Επανάσταση του ’21.

marieclaire.gr