Ένα επιβλητικό παιχνίδι της φύσης που κόβει την ανάσα σε κάθε περαστικό, στα «σπλάχνα» του βρίσκεται η Παναγία Ελεούσα που αποτελεί ένα στολίδι για την περιοχή. Το Φαράγγι της Κλεισούρας αποτελεί ένα φυσικό αξιοθέατο για την περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας, αφού η ποικιλομορφία και τα σμιλεμένα δυο επιβλητικά μέρη που «στριμώχνουν» τον δρόμο δίνουν μια αίσθηση από Grand Canyon και Αριζόνα. Το εντυπωσιακό φαράγγι που απέχει μόλις 15 χιλιόμετρα από το Αγρίνιο θα συναντήσετε στον εθνικό δρόμο Αντιρρίου-Αγρινίου λίγο μετά το Κεφαλόβρυσο.
Κατά τους προϊστορικούς χρόνους τα όρη Αράκυνθος και Παναιτωλικό περιόριζαν τα νερά του ποταμού Αχελώου να καταλήξουν στην θάλασσα και σχημάτιζαν έτσι μια μεγάλη λίμνη. Το νερό έπειτα διερχόταν από το φαράγγι της Κλεισούρας και χύνονταν στην λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού. Με την πάροδο των αιώνων και ύστερα από γεωλογικές ανακατατάξεις στην περιοχή, ο ποταμός άλλαξε πορεία με αποτέλεσμα το φαράγγι της Κλεισούρας να γίνει μια ξερή κοίτη και η μεγάλη λίμνη να περιοριστεί σε έκταση, σχηματίζοντας, προς την έξοδό του, τις υπάρχουσες λίμνες της Τριχωνίδας, του Οζερού, της Αμβρακίας και της Λυσιμαχίας. Στην ίδια κατεύθυνση βρισκόταν η αρχαία αιτωλική πόλη Πυλήνη, την οποία όπως αναφέρει ο Στράβωνας μεταφέρθηκε στη βόρεια πλευρά του Αράκυνθου κοντά στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου και την μετονόμασαν σε Πρόσχιον, ενώ στη δυτική πλευρά του φαραγγιού βρίσκεται η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής ή Αγία Ελεούσα Αιτωλοακαρνανίας.
Στη δεξιά πλευρά κατευθυνόμενοι προς Αγρίνιο, στο τέρμα της ανηφόρας, το φαράγγι σχηματίζει μεγάλο «λούκι» ή τομή, το οποίο είναι βατό και χρησιμοποιούνταν παλαιότερα από κτηνοτρόφους. Στο σημείο της αφετηρίας υπάρχει χώρος στάθμευσης της εθνικής οδού, κιόσκι ξύλινο του δασαρχείου, μικρό αλσύλιο με πεύκα κάτω από τα γκρεμνά και συχνά εκεί υπάρχει αυτοκινούμενη καντίνα.
Τοίχοι ασβεστόλιθων περισσότερο από 150m οι υψηλοί, γκρίζοι και πορτοκαλιοί υψώνονται και στις δύο πλευρές του δρόμου. Πολλοί από αυτούς φαίνονται κακής ποιότητας βράχοι, άλλοι καταδεικνύουν τους τεράστιους σταλακτίτες ψηλά επάνω στο φαράγγι.
Το φαράγγι έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για αναρριχήσεις. Όπως λέγεται από τους ασχολούμενους με το άθλημα της αναρρίχησης οι καλύτερες εποχές για σκαρφάλωμα στην Κλεισούρα είναι η άνοιξη και το φθινόπωρο. Επίσης ενδείκνυται και για το χειμώνα εκτός των πολύ βροχερών περιόδων, οπότε τα σταλακτιτικά μπορεί να τρέχουν νερό από το εσωτερικό τους, και τα απογεύματα του καλοκαιριού εκτός των υψηλών θερμοκρασιών. Ωστόσο είναι το καλλίτερο πεδίο στην Ελλάδα για αναρρίχηση υπό βροχή, λόγω της ακραίας έκφρασης του δίπτυχου “minimum πρόσβαση – maximum άρνηση.
Παναγία Ελεούσα
Ανάμεσα στους θεόρατους βράχους με το αιώνιο κάλλος και το μεγαλείο τους είναι σκαλισμένο το βυζαντινό μοναστήρι της Κλεισούρας, που αναδεικνύεται μέσα από την σπηλιά. Η Μονή της Ζωοδόχου Πηγής «Ελεούσης» στο 20ο χλμ της Εθνικής Οδού Μεσολογγίου-Αγρινίου θυμίζει μετεωρίτικο μοναστήρι έτσι «καρφωμένη» που είναι στο βουνό στην αρχή του περάσματος Κλεισούρας του βουνού Αράκυνθος ή Ζυγός.
Το εκκλησάκι της Παναγίας της Ελεούσας, που είναι ένα από τα ωραιότερα μοναστήρια της πατρίδος μας, αποτελεί σπουδαίο προσκυνηματικό κέντρο και σημείο αναφοράς της θρησκευτικής ζωής του τόπου.
Η προφορική παράδοση αναφέρει ότι στο παλαιό χωριό Χρυσοβέργι, στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, γύρω στα 1700, την ώρα της Ανάστασης κάποιος Τούρκος, μέλος στρατιωτικού αποσπάσματος χλεύασε τους χριστιανούς, με αποτέλεσμα ένας Έλληνας, ονόματι Κουμπούρας παρεξηγήθηκε, συνεπλάκη μαζί του και τον σκότωσε. Οι υπόλοιποι φοβήθηκαν και έφυγαν, οι δε Έλληνες κατέβασαν με σχοινιά τον Κουμπούρα στο σπήλαιο πάνω από το σημερινό μοναστήρι για να κρυφτεί και έτσι να σωθεί από την οργή του κατακτητή.
Στο σημείο εκείνο ανήγειραν από ευλάβεια το πρώτο εκκλησάκι. Μάλιστα, σ’ αυτό φιλοξενήθηκε και ο εθναπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός σε μια από τις περιοδείες του, ο οποίος είχε διαμηνύσει στους χριστιανούς ότι «μια ημέρα θα γίνει ένα μεγάλο προσκύνημα εδώ». Εξάλλου, στο χαμηλό πλάτωμα του νεότευκτου μοναστηριού υπάρχει η προτομή του Κοσμά του Αιτωλού.
Το εκκλησάκι του μοναστηριού, που αποτελεί κόσμημα της Αιτωλοακαρνανίας και φάρο ορθοδοξίας και ελληνισμού, είναι συνδεδεμένο με τα ιστορικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας της πατρίδος μας. Συγκεκριμένα, εκεί βρήκε καταφύγιο και μόνασε ο Γιάννης Γούναρης, ο οποίος πριν γίνει καλόγερος ήταν στην υπηρεσία του Ομέρ Βρυώνη και κυνηγούσε για λογαριασμό του αφέντη του, ενώ την οικογένεια του την είχε «όμηρο» ο πασάς στην Άρτα. Το πραγματικό του όνομα ήταν Γιάννης Ζούκος ή Ζούκας, αλλά τον αποκαλούσαν Γούναρη, γιατί κυνηγούσε γουνοφόρα αγρίμια και αλεπούδες.
Όταν το 1837, διερχόμενος ο Όθων με την Αμαλία και την συνοδεία του από τη Μονή, οι καπεταναίοι που τον συνόδευαν του εξιστόρησαν τα γεγονότα της ζωής του καλόγερου της Κλεισούρας, ο Όθωνας συγκινήθηκε από τον τραγικό επίλογο και θέλησε να τον ανταμείψει. Του απεύθυνε το ερώτημα, λοιπόν, τι αξίωση έχει από την πατρίδα για την προσφορά του στον αγώνα. «Δεν υπάρχει αμοιβή, ούτε αξίωμα αρκετό για να ξεπληρώσει το κακό μου. Αξιώθηκα να δω την πατρίδα μου ελεύθερη και αυτό είναι αρκετό για να με παρηγορήσει». Το μόνο που ζήτησε από τον Όθωνα αντί για άλλη χάρη ήταν να παραχωρήσει το κράτος την περιοχή στο Μοναστήρι, το οποίο συντελέστηκε από την είσοδο έως και την έξοδο της Κλεισούρας.
Πλούσια υστεροφημία άφησε ένας ακόμη ασκητής της Μονής. Πρόκειται για τον Πανάρετο Παλαμά-προερχόμενο από την γνωστή Μεσολογγίτικη οικογένεια – μια μορφή επιβλητική, δυναμική και δραστήρια. Μάλιστα, θεωρείται και κτήτορας του πρώτου ξενώνος (1878), ενώ ύψωσε και μανδρότοιχο. Κατασκεύασε την κλίμακα και απαγόρευσε τη βοσκή στους χώρους της μονής. Εκείνη την περίοδο πέρασε και προσκύνησε την εικόνα της Παναγιάς ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α’. Ο Χαρίλαος Τρικούπης επισκέφθηκε το μοναστήρι και χρηματοδότησε την κατασκευή της στέρνας, όπου συγκεντρώνεται το βρόχινο νερό και το 1956 , η τότε βασίλισσα Φρειδερίκη προώθησε την αναδάσωση. Το 1973, κατόπιν ενεργειών της Ιεράς Μονής ανεκηρύχθη όλη η περιοχή της Κλεισούρας, ιστορική με φυσικό κάλλος και προστατεύεται από όλες τις δημόσιες Αρχές, ενώ τα τελευταία χρόνια οι ανακαινιστικές εργασίες εντάθηκαν.
Το Μοναστήρι γιορτάζει την ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής και οι εορτασμοί και η πανήγυρης διαρκούν περίπου τρεις ημέρες. Μάλιστα, το συγκεκριμένο διάστημα θεωρείται θαυματουργό το εκκλησάκι, καθώς μόνο τότε στάζει νερό από τον τεράστιο βράχο, που βρίσκεται ακριβώς από πάνω του. Οι πιστοί θεωρούν ότι πρόκειται για τα δάκρυα της Παναγιάς και θα παρατηρήσει κανείς ότι αφού προσκυνήσουν στο εσωτερικό του, να αναμένουν κάτω από το βράχο για να δεχτούν έστω μια σταγόνα πάνω τους, πριν πάρουν το δρόμο της κατάβασης.
Χλωρίδα και πανίδα
Από τα είδη χλωρίδας που απαντώνται στην Κλεισούρα είναι: η ενδημική Centaurea sp, είδος βραχόφυτου με παγκόσμια εξάπλωση μόνο εκεί και στα βράχια των Μαύρων Βουνών απέναντι στη Χερσόνησο του Άραξου στην Αχαΐα, συστάδες αιωνόβιες Κουτσουπιές και Μελικουκιές μέσα στο φαράγγι. Δάση με υπεραιωνόβιες και πλατύφυλλες βελανιδιές στο 2ο ήμισυ της διαδρομής. Από τα είδη ορνιθοπανίδας έχουν εντοπιστεί 12 είδη αρπακτικών πουλιών (τα 8 φωλιάζουν) στη διαδρομή.
Έλληνες και ξένοι περιηγητές έγραψαν για το φαράγγι
Ο Φραγκίσκος Πουκεβίλ που πέρασε στην περιοχή στο “Ταξίδι στην Ελλάδα” γράφει για την περιοχή. “Αυτή είναι η περιοχή που δημιούργησε η φύση για να γίνει μια μέρα το φρούριο των Αιτωλών και το καταφύγιό τους. Το επισημαίνουμε τώρα, χωρίς φόβο να προδώσουμε το μυστικό των καταφυγίων που σχημάτισαν οι ουρανοί για να γλιτώσουν τους χριστιανούς από τις βαρβαρικές επιθέσεις”. Και συνεχίζει ο Πουκεβίλ σ’ άλλο σημείο του Οδοιπορικού του. “Στα γύρω μέρη αυτού του στενού, που η σιωπή του έσπαζε μόνο από το τραγούδι του φλώρου, της γαλιάντρας και του σπίνου… Οι οδηγοί μου έδειξαν στην αντίθετη πλευρά αυτής της χαράδρας τις βίγλες των ληστών, οι οποίοι, από τότε που καταστράφηκαν τα δένδρα πίσω από τα οποία κρύβονταν σχημάτιζαν ταμπούρια με σωρούς λίθων, πίσω από τα οποία πυροβολούσαν τους ταξιδιώτες. Μ’ έτρωγε συνέχεια κρυφή ανησυχία, βλέποντας τους κρημνούς που μας τριγύριζαν. Τελικά μετά από τρία τέταρτα της ώρας κόπο, φθάσαμε στο υψηλότερο σημείο, απ’ όπου είδα τη θάλασσα, το νησί και την πόλη Ανατολικό (Αιτωλικό). Όσο μπορούσε ν’ απλωθεί το βλέμμα μου παρατήρησα και γρήγορα διαπίστωσα από κοντά πως το όρος Αράκυνθος εκτείνεται από τον Εύηνο ως κάτω από το Αγγελόκαστρο, όπου σβήνει με ελαφρά επικλινείς πλαγιές σε απόσταση πέντε περίπου χιλιομέτρων από την αριστερή όχθη του Αχελώου”.
Ο Δημήτριος Βικέλας, στο Οδοιπορικό του “Από Νικοπόλεως εις Ολυμπίαν” (1884) γράφει: “Μετά την διάβασιν του έλους, (των λιμνών Τριχωνίδας-Λυσιμαχίας) η οδός στρέφουσα προς τα δεξιά παρακολουθεί τους πρόποδας του όρους Ζυγού, αποτόμως υψομένου υπεράνω των δύο λιμνών έπειτα δε, κάμπτουσα προς τ’ αριστερά εισέρχεται εις σειράν στενών φαράγγων, αίτινες απολήγουν εις την περιώνυμον Κλεισούραν, τα Κύκνεια Τέμπη των αρχαίων. Αι πετρώδεις πλευραί του σχιστού όρους υψούνται αποτόμως εκατέρωθεν ως τοίχοι υπερμεγέθεις, από δε του βάθους, οπόθεν βλέπεις επί των βράχων τα σημεία της βροχής και των ανέμων, φαντάζεσαι ότι προσφάτος τις υποχθόνιος κλονισμός τους διέρρηξε και τους ήνοιξε. Στενή λωρίς ουρανού κυανού χωρίζει υπεράνω της κεφαλής σου το χάσμα, που και που δε διασχίζει τον αέρα, εκεί υψηλά, γύψ πλατυπτέρυγος ή ταχύς ιέραξ, εις τα υπέρυθρα άκρα των βράχων διακρίνεις μόλις τας οπάς όπου έχουν τα όρνεα τας φωλεάς των.
Δείτε το εντυπωσιακό aerial video του φαραγγιού που δημοσίευσε στο Youtube, το κανάλι Filmware.
Επιμέλεια: Λευτέρης Τηλιγάδας
Πηγές: iaitoloakarnania.gr/
Ειρήνη Σωτηρίου: «Παναγία Ελεούσα: Το εκκλησάκι κόσμημα της Αιτ/νίας» | http://www.epoxi.gr
Φωτογραφίες: Γιώργος Καρδαράς
Φωτογραφία του φαραγγιού το 1880: Αρχείο Μανιάκ, Δήμος Πατρέων.
«Agrinio 365» Media Group | AgrinioTimes.gr, Antenna-Star.gr
Σχετικά Άρθρα
Αιτωλικό: Η «Μικρή Βενετία» της Ελλάδας που μάγεψε την Telegraph (Photos)
Νέο βίντεο με εκπληκτικά πλάνα εργασιών συντήρησης της Γέφυρας Ρίου – Αντιρρίου
Οι πολύπλευρες πτυχές της πόλης του Αγρινίου σε ένα βίντεο!