H όπερα «Πύργος του Κυανοπώγωνα» από την αρχιμουσικό Σουζάνα Μέλκι

Η Φινλανδή αρχιμουσικός ισορροπεί τα σκληρά χρώματα του μοντερνισμού με το βαθύ συναίσθημα της όπερας.

• Είναι αλήθεια ότι ο «Πύργος του Κυανοπώγωνα», η μόνη όπερα του Μπέλα Μπάρτοκ, προσφέρεται για ηχογραφήσεις και έχει ευτυχήσει στη δισκογραφία. Για τους παραγωγούς δίσκων αποτελεί οικονομική λύση, καθώς το έργο είναι μονόπρακτο και προβλέπει μονάχα δύο μονωδούς, αφηγητή, ορχήστρα και αρχιμουσικό. Το κοινό, πάλι, βρίσκει τα πάντα στη μουσική, αφού στην ουσία δεν υπάρχει δράση. Η όπερα αφορά την ψυχολογική σύγκρουση μιας γυναίκας και ενός άντρα: ανοίγοντας διαδοχικά τις επτά πόρτες στον πύργο του νέου της συζύγου, η Ιουδίθ ανακαλύπτει στοιχεία της προσωπικότητας όπως επίσης του παρελθόντος του. Σκηνοθεσία και σκηνογραφία προβλέπονται από την παρτιτούρα.

Επηρεασμένη από το κίνημα του συμβολισμού και κείμενα όπως αυτά του Βέλγου Μορίς Μέτερλινκ, η όπερα γράφηκε σε μια εποχή κατά την οποία οι συνθέτες πειραματίζονταν με τη σχέση μουσικής και χρωμάτων. Το 1911 στο συμφωνικό του ποίημα «Προμηθέας» ο Σκριάμπιν προβλέπει «χρωμόλα», ένα πληκτροφόρο όργανο που με το πάτημα των πλήκτρων απελευθέρωνε δέσμες φωτός. Το 1913, στο «Χέρι της μοίρας» ο Σένμπεργκ προβλέπει εξαιρετικά σύνθετες προβολές με δέσμες φωτός. Στον «Κυανοπώγωνα», που γράφηκε το 1911 αλλά πήρε την τελική μορφή του το 1918, κάθε πόρτα απελευθερώνει διαφορετικό φως, ανάλογα με όσα κρύβει πίσω της: όπλα από τις ημέρες δόξας του Κυανοπώγωνα, αμύθητα πλούτη και τα απέραντα εδάφη της επικράτειάς του, αλλά εξίσου αίμα και δάκρυα.

Η παρτιτούρα φέρνει σε δημιουργικό διάλογο τη μουσική γλώσσα του μοντερνισμού, τις χρωματικές και διατονικές κλίμακες, με την παραδοσιακή μουσική και τις πεντατονικές κλίμακες, όπως τις συνάντησε ο Μπάρτοκ σε παραδοσιακές μπαλάντες του πληθυσμού των Σέκεϊ της Τρανσυλβανίας. Τα έργα του Ντεμπισί, ιδιαίτερα η όπερα «Πελλέας και Μελισάνθη», επίσης σε κείμενο του Μέτερλινκ, αποτελούν προφανή αναφορά.

Μια εξαιρετική νέα ηχογράφηση κυκλοφόρησε πρόσφατα, φωτίζοντας το έργο με απρόσμενο τρόπο. Η Φινλανδή αρχιμουσικός Σουζάνα Μέλκι με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Ελσίνκι ισορροπεί τα σκληρά χρώματα του μοντερνισμού με το βαθύ συναίσθημα της όπερας και σε συνεργασία με εξαίρετους πρωταγωνιστές επιτυγχάνει μια σύγχρονη ηχογράφηση αναφοράς (BIS 2388). Εχοντας ήδη ερμηνεύσει και ηχογραφήσει με επιτυχία τον «Ξύλινο πρίγκιπα» όπως και τη σουίτα από τον «Θαυμαστό μανδαρίνο», η Σουζάνα Μέλκι έχει δώσει τα διαπιστευτήριά της στη μουσική γλώσσα του Ούγγρου συνθέτη. Στην περίπτωση του «Κυανοπώγωνα», η ερμηνεία πιάνει όλες τις πλευρές, τόσο τις πιο εξωστρεφείς και θεατρικές, που απλώνονται μέχρι το εκτυφλωτικό λευκό φως της πέμπτης πόρτας, όσο επίσης τον πόνο και τη σιωπή που χαρακτηρίζει τις δύο τελευταίες. Με επιβλητική, σκούρα φωνή ο Φινλανδός βαθύφωνος Μίκα Κάρες προχωράει σε μια βαθιά ανθρώπινη, ψυχολογικά ταραγμένη ερμηνεία του Κυανοπώγωνα. Η Ουγγαρέζα μεσόφωνος Σίλβια Βέρες εκπέμπει τη νεανική δροσιά του ρόλου, όπως και την απαραίτητη ανήσυχη, ερευνητική ματιά. Η στενή απόκριση που υπάρχει ανάμεσα στα τρία μέρη, τον άνδρα, τη γυναίκα και την ορχήστρα, προσδιορίζει το εξαιρετικό αποτέλεσμα της νέας ηχογράφησης.

kathimerini.gr