Παλαιόκαστρο: Ο άλλος Βλοχός της Αιτωλοακαρνανίας

Το «δίδυμο» ύψωμα του Βλοχού βρίσκεται στο Μαλευρό του Δήμου Αγρινίου (Δημοτική Ενότητα Παναιτωλικού) και είναι πανέμορφο!

• Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό. Είναι πολλά περισσότερα, τα οποία και πρέπει κάποια στιγμή να τα ανακαλύψουμε, να τα μελετήσουμε, να τα αναδείξουμε.

Δυστυχώς, δεν γνωρίζουμε τον τόπο μας. Δεν τον αγαπάμε. Αφήσαμε (και) το Παλιόκαστρο του Μαλευρού βορά στους αρχαιοκάπηλους, που σύμφωνα με αναφορές έρχονταν ακόμη και απ’ την Αμερική να «εξερευνήσουν» την περιοχή… και ότι υπήρχε εκεί, πιθανότατα απ’ τα προϊστορικά ακόμη χρόνια.

Αρχαιολογική έρευνα απ’ την ελληνική πολιτεία δεν έχει γίνει, όπως άλλωστε και σε αμέτρητα άλλα σημεία της ανεξερεύνητης Αιτωλοακαρνανίας. Ωστόσο -και χωρίς να είμαστε ειδικοί ή αυτό που λέμε να έχει κάποια επιστημονική βαρύτητα ή τεκμηρίωση- ίχνη κατασκευών υπάρχουν διάσπαρτα παντού.

Ακόμη όμως και να μην υπάρχει κάποια ιδιαίτερη αρχαιολογική αξία, το τοπίο από μόνο του είναι τόσο εντυπωσιακό και επιβλητικό, που θα μπορούσε και θα έπρεπε να έχει αναδειχθεί ως ένας (ακόμη) προορισμός για τους λάτρεις της φύσης.

Από την σχεδόν επίπεδη κορυφή του υψώματος, μπορεί κανείς να δει μέχρι και τη Λευκάδα. Η ομορφιά του σημείου είναι απίστευτη και η διαδρομή μαγευτική. Στην περιοχή υπάρχει άγρια βλάστηση, τρεχούμενα νερά, …όλα όσα καθιστούν το Παλιόκαστρο τόσο ξεχωριστό.

Κι όμως: Αυτή τη μαγεία, κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να την κοινωνήσει τουλάχιστον σε εμάς, τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής.

 

============================================================================

ΠΕΡΙ ΜΑΛΕΥΡΟΥ

Ο Μαλευρός είναι συνοικισμός της Κοινότητας Κερασιάς και απέχει όπως προείπαμε 8 χιλιόμετρα περίπου από την Κερασιά.

Η ονομασία Μαλευρός προέρχεται από την λέξη «Μαλέ» πολύ λάσπη και είναι γεγονός ότι στο Μαλευρό το χώμα είναι αργιλώδες και όταν βρέχει έχει πολύ λάσπη.

Στο Μαλευρό υπάρχει το Παλιόκαστρο , ύψωμα με φυσικό τοίχο από τα τρία μέρη και μόνον προς τον ποταμό Ζέρβα δεν έχει φυσικό τοίχο. Κατά ομολογία των γερόντων πολύ παλιά υπήρχε κατασκευασμένος τοίχος όπου σήμερα υπάρχει η τοποθεσία «Πόρτα» . Στην θέση αυτή υπάρχουν ακόμη μερικά λιθάρια που δείχνουν ότι κάποτε υπήρχε «Θύρα» δηλαδή πόρτα. Στο Παλιόκαστρο αυτό πρέπει να υπήρχε κάποτε φρούριο ελληνικό δεν γνωρίζουμε όμως πότε.

Το 1935 πήγε κάποιος αρχαιολόγος και αφού τα επισκέφθηκε έβγαλε το συμπέρασμα ότι επί ρωμαϊκής εποχής ήταν κάστρο . Αλλά και το συμπέρασμα του αρχαιολόγου δεν είναι και τόσο σταθερό . Πιο κάτω υπάρχει η θέση «Φραγκόσκαλα» που βγαίνει το συμπέρασμα ότι κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας ήταν στην θέση Φραγκόσκαλα φυλάκιο των Φράγκων και θα έμεναν στο κάστρο δηλαδή στο Παλιόκαστρο , αυτή είναι η πιθανότερη εξήγηση.

Οι κάτοικοι του Μαλευρού κατά την εποχή της τουρκοκρατίας κατοικούσαν στην Κερασιά και πήγαιναν και εργάζονταν στο Μαλευρό. Καλλιεργούσαν τα χωράφια τους και καθώς μου διηγήθηκαν οι γέροντες το καραούλι «Βίγλα» όπως λέγονταν τότε ήταν το Παλιόκαστρο και οι κλέφτες ήταν στο «Φλαμπουργιάρη» (θα μιλήσουμε παρακάτω για αυτό). Μόλις αντίκριζαν τούρκους να πηγαίνουν προς το Μαλευρό , το καραούλι από το Παλιόκαστρο έδινε το σύνθημα. Αν οι τούρκοι ήταν πολλοί έριχναν τρεις τουφεκιές και έφευγαν οι έλληνες προς το «Φλαμπουργιάρη» , αν ήταν λίγοι το καραούλι φώναζε «τα γελάδια στο χάραμα» και τότε κάνανε κλοιό στους τούρκους και τους έπιαναν ή τους σκότωναν.

Μου διηγήθηκε κάποτε ο γέροντας Παλιοπάνος Γιάννης ότι καθώς του διηγούνταν ο παππούς του ότι μια εποχή που θέριζαν στα σιτάρια οι Μαλευριώτες , ένα μπουλούκι τούρκων ξεκίνησε νύχτα από το Ζαπάντη και με τα χαράματα έφτασε στο Μαλευρό. Εκεί κρύφτηκαν και μόλις οι έλληνες άρχισαν τον θερισμό πετάχτηκαν οι τούρκοι και έπιασαν πολλούς άντρες και γυναίκες , έκαψαν τα σιτάρια , έφυγαν με τους αιχμαλώτους και τους πήγαν στο Ζαπάντη.

Το γεγονός αυτό το έμαθαν οι κλέφτες και συνεννοήθηκαν τι να πράξουν και αποφασίσθηκε να συνεργασθούν με τον αρματωλό που είχε έδρα στον Άγιο Βλάσιο . Πράγματι ο αρματωλός αυτός έστειλε απεσταλμένο στον τούρκο Πασά στο Ζαπάντη και ζήτησε τους αιχμαλώτους . Του Πασά του κακοφάνηκε πολύ διότι καθώς είπε ο ίδιος δεν γνώριζε για το γεγονός αυτό και κάλεσε αμέσως συνέδριο να μάθει για το συμβάν. Διέταξε τότε να φέρουν τους αιχμαλώτους Όμως οι τούρκοι που τους είχαν αιχμαλωτίσει και είχαν κάψει τα σιτηρά εξαφανίσθηκαν.

Τότε ο Πασάς έδωσε τους αιχμάλωτους στον έλληνα απεσταλμένο του αρματωλού. Καθώς ομολόγησαν οι ίδιοι οι τούρκοι είχαν βιάσει τις γυναίκες και τους άνδρες τους είχαν στα νταμάρια να βγάζουν λιθάρια . Ο Πασάς έδωσε διαταγή να βρεθούν οι τούρκοι που ήταν υπεύθυνοι και τους πάνε μπροστά του.
Καιρός να μάθουμε για την τοποθεσία «Φλαμπουργιάρη». Ανατολικά του Μαλευρού πάνω από την θέση «Παλαιοκαρυά» υπάρχει τοποθεσία που λέγεται «Φλαμπουργιάρη» . Φλάμπουρο ονόμαζαν επί τουρκοκρατίας την σημαία που είχαν τότε οι κλέφτες . Αυτό μου κίνησε το ενδιαφέρον να μάθω περί του ονόματος της θέσεως αυτής.

Πλησίον της θέσης αυτής υπάρχει και σήμερον η θέση «Παπαλάκα» . Κατόπιν πολλών ερευνών ρωτούσα τους γέροντες και έμαθα τότε από τον γέροντα Απόστολον Σπυρόπουλον που μου διηγήθηκε τα παρακάτω , όπως του τα είχαν διηγήθει οι παλιότεροι γέροντες.

Κατά την εποχή που στα Ελληνικά της Σκουτεράς ήταν η έδρα του τούρκου διοικητή της περιοχής . Ο δρόμος προς την Καταβόθρα , Πλοκοπάρι περνούσε από Παλιοσκουτερά ακολουθώντας το Διάσελο –Φαγκρί και από Αγριλιά –Πετράλωνα –Δρακότρυπα – Παπούλι –Διάσελο – Σάντο κλπ. Στη θέση λοιπόν «Φλαμπουργιάρη» ήταν οι κλέφτες και είχαν καραούλια στην απέναντι ράχη που σήμερα λέγεται «Τσούκα».

Μια ημέρα λοιπόν το τούρκικο απόσπασμα ξεκίνησε από τα Ελληνικά Σκουτεράς και δια να μην γίνουν αντιληπτοί πήγαν από το μέρος των σημερινών Σταματογιαννέϊκων και προσεκτικά ανέβηκαν μέσω της λαγκαδιάς του Αγίου Νικολάου (εκκλησάκι) και βγήκαν στην θέση «Παπαλάκα» . Εκεί βρήκαν τον παπά , ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα πήγαινε να λειτουργήσει στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου στον «Πλάτανο». Δυο τούρκοι τον έπιασαν και τον έσερναν να τον σφάξουν , αλλά ο παπάς τους ξέφυγε και τότε παρά την διαταγή που είχαν οι τούρκοι να μην πυροβολήσει κανείς άνευ διαταγής , ένας τούρκος όταν είδε τον παπά να φεύγει τον τουφέκισε και τον σκότωσε.

Στο άκουσμα του τουφεκιού αφυπνίσθηκαν οι κλεφτές και ξύπνησαν τον καπετάνιο που τους συμβούλεψε να κρυφτούν και να παρακολουθούν τους τούρκους . Μετά τον σκοτωμό του παπά οι τούρκοι βγήκαν όλοι στην λάκα είδαν το φλάμπουρο και μια ομάδα πήγε να το πάρει . Ειδοποίησαν τον καπετάνιο περί τούτο οι κλεφτές που τους είπε δυο να φυλάξουν το φλάμπουρο και οι άλλοι να κυκλώσουν του τούρκους όπως τους υπέδειξε ο καπετάνιος τους.

Η απόσταση από την θέση Παπαλάκα μέχρι τον Φλαμπουργιάρη είναι περίπου ένα χιλιόμετρο και είναι μονοπάτι. Το σχέδιο του καπετάνιου ήταν να πιάσουν θέση οι κλέφτες κοντά στο φλάμπουρο , έτσι μόλις θα άρχιζαν την μάχη αυτοί που φύλαγαν το φλάμπουρο οι υπόλοιποι τούρκοι θα πήγαιναν προς βοήθεια των πρώτων . Οι κλέφτες τότε θα κατάφερναν να τους κυκλώσουν και να τους εξολοθρεύσουν όπως και έγινε . Μόλις άρχισε το τουφεκίδι μεταξύ τούρκων και κλεφτών που φύλαγαν την σημαία (το φλάμπουρο) έτρεξαν όλοι οι τούρκοι να τους βοηθήσουν, τότε οι κλεφτές τους έκλεισαν γύρωθεν . Στην συμπλοκή αυτή μόλις τρείς τούρκοι ξέφυγαν, έξι αιχμαλωτίστηκαν και οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν, από τους κλέφτες δεν έπαθε κανείς τίποτε.
Μεταξύ των τούρκων ήταν και ο εισπράκτορας των τούρκων που για το σκοπό αυτό πήγαιναν οι τούρκοι να εισπράξουν φόρους από την Κερασιά και από τα άλλα χωριά.

Μετά το πάθημα αυτό ο Πασάς έστειλε έναν έλληνα από την Σκουτερά να διαπραγματευθεί για τους αιχμαλώτους . Στην διαπραγμάτευση που έγινε οι κλέφτες δεν εδέχθησαν χρήματα δια την απελευθέρωση αλλά ζήτησαν να μεσολαβήσει ο Πασάς στον διοικητή στο Ζαπάντη να απολύσει τους φυλακισμένους έλληνες και τούρκους.

Προς ασφάλεια οι κλεφτές έστειλαν έναν τούρκο να φέρει στον Πασά το «μαντάτο» ( λέξη ξενική σημαίνει ενημέρωση δια το συμβάν) και οι τούρκοι εδέχθησαν και η ανταλλαγή έγινε στην Φραγκόσκαλα.”

Το παραπάνω κείμενο είναι από το βιβλίο-σύγγραμμα του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ που γεννηθηκε (1917) και έζησε στα Σιτόμενα όπου και διετέλεσε γραμματέας της Κοινότητας.
Παντελής Μπαλωμένος