«Ριζικάρια» – Στου Άη-Γιάννη τις Φωτιές την Κυριακή στο Αιτωλικό

Για 26η χρονιά φέτος το Λαογραφικό Τμήμα του Πολ. & Μορφ. Συλλόγου «Το Αιτωλικό» συντονίζει τον Εορτασμό της αναβίωσης του εθίμου του Κλήδονα και σας προσκαλεί στην εκδήλωση

• «Ριζικάρια» – Στου Άη-Γιάννη τις Φωτιές παράλληλα με την παρουσίαση Παραδοσιακών Χορών από τα Χορευτικά Τμήματα:

*Παιδικό Χορευτικό Τμήμα Πολ. & Μορφ.Συλ. «Το Αιτωλικό»
*Πολιτιστικού Συλλόγου Αγίου Θωμα «Αρχαία Αλικυρνα»
*Συλλόγου Αγραφιωτών Σαρακατσαναίων Ν. Αιτωλοακαρνανίας, Αγρίνιο
*Χορευτικό Τμήμα Ενηλίκων Πολ. & Μορφ. Συλ. «Το Αιτωλικό»

Την Κυριακή, 18 Ιουνίου και ώρα 8:30 μ.μ. στην τοποθεσία «Άγαλμα», Αιτωλικό (πίσω από Γενικό Γυμνάσιο – Λύκειο Αιτωλικού)

Στην εκδήλωση θα προσφέρονται δωρεάν ούζο και παραδοσιακά εδέσματα της ημέρας.

Το Έθιμο του Κλήδονα

Ο Κλήδονας είναι ένα πολύ παλιό έθιμο και το συναντάμε σε πολλά μέρη της Ελλάδας, αλλά και σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Είναι μια λαϊκή μαντική διαδικασία, από τις πιο τελετουργικές όλων των παραδόσεων του τόπου μας, σύμφωνα με τον οποίο αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.

Η λέξη Κλήδονας είναι Ιωνική λέξη και σημαίνει τον ήχο που προαναγγέλλει το μέλλον, σαν ένα είδος προφητείας με λόγια που έχουν προφητική σημασία. Το έθιμο του Κλήδονα, συνδέεται ναι μεν με την αρχαία μαντική Κληδόνα αλλά δεν έχει το χαρακτήρα της μαντικής γενικά.

Εχει περιοριστεί μόνο σε ερωτικούς χρησμούς. Το έθιμο πραγματοποιείται στις 24 Ιουνίου που συμπίπτει με τη θερινή τροπή του ήλιου, η δύναμη του οποίου φανερώνει κυρίως τα μελλούμενα, σύμφωνα με τις θαμπές μνήμες του παρελθόντος.

Την παραμονή του Άη-Γιαννιού (24 Ιουνίου) τα αγόρια της γειτονιάς άναβαν τρεις μεγάλες φωτιές στη σειρά, μόλις άρχιζε να σουρουπώνει. Για προσανάμματα χρησιμοποιούσαν τα Μαγιάτικα στεφάνια που έφερναν οι κοπελιές. Πάνω από τις φωτιές πηδούσανε όλοι, αγόρια, κορίτσια και παντρεμένες κρατώντας μια πέτρα πάνω από το κεφάλι τους. Λέγανε πως αν πηδήσεις τρεις φορές είναι καλό για την υγεία σου και επιπλέον φεύγουν οι ψύλλοι και οι κοριοί!!

Αμέσως μετά, οι ανύπαντρες κοπέλες μαζεύονταν σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου ανέθεταν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς, συνήθως σε μια «Μαρία», της οποίας και οι δύο γονείς να είναι στη ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο νερό». Το λέγανε «αμίλητο» γιατί κατά τη μετάβαση των κοριτσιών στη βρύση και κατά την επιστροφή, δεν έπρεπε να μιλήσουν, παρά τα έντονα πειράγματα από τα αγόρια. Αν κάποια υπέκυπτε και μιλούσε, έπρεπε να το χύσει και να πάει να το ξαναγεμίσει.

Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου γινόταν ο κλήδονας, άδειαζαν το νερό σε πήλινο -ως επί το πλείστον- δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα έριχνε ένα αντικείμενο, το λεγόμενο ριζικάρι. Συνήθως, επρόκειτο για κάποιο προσωπικό αντικείμενο, συχνά μάλιστα πολύτιμο, ασημικό ή χρυσαφικό, όπως δαχτυλίδι, σκουλαρίκι, χάνδρα, μπιμπελό, μικρό παιχνίδι κ.λπ. Μετά, το δοχείο σκεπαζόταν με κόκκινο πανί, δενόταν με σκοινί και κλειδωνόταν με κλειδαριά. Όλες μαζί οι κοπέλες έλεγαν το δίστιχο:

«Κλειδώνουμε τον κλήδονα
με Άη-Γιαννιού τη χάρη
κι όποιος είναι καλορίζικος,
να δώσει να τον πάρει».

Ο κλήδονας τοποθετούνταν στη συνέχεια κάτω από μια τριανταφυλλιά σε ύπαιθρο ή στην ταράτσα ενός σπιτιού για να τον δουν τη νύχτα τ’ άστρα. Την επομένη το πρωί, τον έπαιρναν μέσα στο σπίτι πριν τον δει ο ήλιο, ώστε να μην εξουδετερωθεί η μαγική επιρροή των άστρων. Το μεσημέρι, ή το απόγευμα, συναθροίζονται πάλι οι ανύπαντρες κοπέλες γύρω από τον κλήδονα και τον άνοιγαν τραγουδώντας:

«Ανοίγουμε τον Κλήδονα
με Άη-Γιαννιού τη χάρη
κι όποιος είναι καλορίζικος
να ‘ρθει να τον πάρει».

Ένα παιδί, τον οποίο έπρεπε να λένε Γιάννη, έβγαζε ένα-ένα τα ριζικάρια από τον Κλήδονα. Για κάθε ριζικάρι απαγγελλόταν και ένα δίστιχο, το οποίο θεωρείτο ως χρησμός σχετικά με το πρόσωπο στο όνομα του οποίου μελετήθηκε το ριζικάρι που βγήκε (συνήθως τα ποιηματάκια προέρχονταν από το πίσω μέρος των φύλλων του χριστιανικού ημερολόγιου).

Το δίστιχο που αντιστοιχούσε στο αντικείμενο της κάθε κοπέλας θεωρείτο ότι προμηνύει το μέλλον της και σχολιαζόταν από τους υπόλοιπους, που πρότειναν τη δική τους ερμηνεία σε σχέση με την ενδιαφερόμενη.

Το περιεχόμενο των δίστιχων, περιστρεφόταν σχεδόν πάντοτε στο ζήτημα της τύχης, αν δηλαδή θα παντρευτεί νωρίς, αν την αγαπούν ή την μισούν ή αν την περιπαίζουν κ.τλ.

Προς το σούρουπο, όταν τελειώσει η μαντική διαδικασία, η κάθε κοπέλα γεμίζει το στόμα της με μια γουλιά αμίλητο νερό και έβγαιναν στις γύρω γειτονιές έως ότου ακούσει το πρώτο ανδρικό όνομα. Αυτό πίστευαν ότι θα είναι και το όνομα του άνδρα που θα παντρευτεί.

Μετά το τέλος όλης αυτής της διαδικασίας στήνεται μεγάλο γλέντι, στο οποίο συμμετέχει όλο το χωριό.