Βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία στη Λιμνοθάλασσα

Η Λιμνοθάλασσα θα έλεγα είναι ένας ξεχωριστός πλανήτης αυτόνομος με τη ζωή του κανονική ,τη θρησκεία του, τους Αγίους της. Όλα μαζί αποτελούν ένα θαυμάσιο σύνολο, μια σκηνή θεάτρου ζωής. Προς χάριν, μιας θείας μου το Μεσολόγγι ήταν χαρά φυγής και διακοπών και άλλων πραγμάτων και εμπειριών. Ο γιατρός της παρέας όταν με είδε να τρέμω σαν ψάρι, είπε: «Ηλίαση 39οC, γρήγορα στο Αγρίνιο (αφού όλη την ημέρα στην άμμο του Λούρου παίζαμε βόλεϊ). Όχι, ας μείνω στην Πιλάδα των ψαράδων, είπα!» Κουκουλωμένος με μια κουβέρτα κατακαλόκαιρο αφού έμεινα δύο μέρες έτρωγα κακαβιά και ό,τι άλλο νόστιμο υπήρχε. Φιλόξενοι οι ψαράδες άκουγαν ιστορίες μου από τη φοιτητική μου ζωή στην Ιταλία.

Λιμναίοι οικισμοί στην Λιμνοθάλασσα-Πελάδες

Τι είναι οι Πελάδες; Κατοικίες των ψαράδων. Η λέξη «Πελάδα» προέρχεται από το ιταλικό «Pilastro» ή γαλλικά «pilier», δηλαδή υποστήριγμα (στύλος). Οι καλύβες αυτές από ξύλο, καλάμια και ψαθί είναι μέρος του λιμναίου οικισμού των ψαράδων που μένουν κατά διαστήματα στην λιμνοθάλασσα για το ψάρεμα. Η αλιεία κατά το πλείστον γίνεται με το παγίδευμα των ψαριών στα «μπασίματα» της θάλασσας στα λεγόμενα ιβάρια ή διβάρια από το ιταλικό «vivaio», ιχθυοτροφείο και στην περίπτωση ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις, παγίδες. Οι καλύβες αυτές είναι αρκετά οργανωμένες με υπνοδωμάτιο και κουζίνα. Θέρμανση με πετρογκάζ και λογικά κάτω από την Πελάδα παρκινγκ για τη γαΐτα. Όλοι οι ψαράδες έχουν ένα σημείο κεντρικό όπου συναντώνται, στην κεντρική Πελάδα του συνεταιρισμού, όπου προσκομίζεται το ψάρεμα και διοχετεύεται στο εμπόριο. Ο επί των πασσάλων οικισμός είναι από τους αρχαιότερους τρόπος κατοικίας του ανθρώπου. Η Βενετία είναι χτισμένη σε πλήθος πασσάλων εντός της λιμνοθάλασσάς της (κάτω από το νερό) όπου επάνω τοποθετούνται τα θεμέλια από τα παλάτια της. Σκέφτομαι ότι και στα εκκλησάκια στη λιμνοθάλασσα πιθανώς να έχει γίνει υποθεμελίωση πριν γίνει το χτίσιμό τους.

Ο Άγιος Ιωάννης της Θολής
Ο Άγιος Ιωάννης της Θολής, τι εντυπωσιακό εκκλησάκι, μόνο του με τον πύργο του στη νησίδα της Θολής, έγινε τώρα στέκι των κυνηγών, όμως έχει τη δική του ιστορία. Από την ιχθυόσκαλα του Λούρου (της μακρόστενης λωρίδας άμμου στη λιμνοθάλασσα) βρίσκονται και οι γαΐτες των ψαράδων. Μου θύμισε το έργο του Έρνεστ Χέμινγουεϊ «Ο γέρος και η θάλασσα», όταν ο γέρος ψαράς μας μετέφερε στο νησάκι της Θολής. Αφού μας ζύγισε στη γαΐτα του για τη σταθερότητα του σκάφους του έβαλε εμπρός το μικρό μοτεράκι για τη Θολή. Όλα αρχικά ήταν καλά, αλλά στο μέσον της λιμνοθάλασσας το μοτεράκι φρακάρισε. Μάλλον έπιασε χόρτα και δε γύριζε η προπέλα του. Ευτυχώς είχα στο σακίδιο μου έναν σουγιά, έτσι απελευθερώνοντας τότε τη προπέλα συνεχίσαμε το ταξίδι μας. Το ερειπωμένο εκκλησάκι με πεσμένο τον νάρθηκα και το κεντρικό του τρουλίσκο έστεκε εκεί, ποιος ξέρει από πότε, παρέα του έκανε πιο πέρα ο ερειπωμένος διώροφος πύργος, καταφύγιο και κελί του καλογέρου με πολεμίστρες και ζεματίστρα πάνω από την είσοδο. Ήταν μετόχι της ιεράς μονής των Ταξιαρχών του Νεοχωρίου και είχε και αυτό τριώροφο πύργο με εξωτερική σκάλα και καταπέλτη στην είσοδο του πρώτου ορόφου. Η πειρατεία την περίοδο εκείνη κατά τον 17οαιώνα όπως είναι γνωστό έδρασε σε όλο το Ιόνιο και τον Πατραϊκό. Αλγερινοί, Δαλματοί και Τούρκοι τριγύριζαν στις θάλασσες και λήστευαν ό,τι έβρισκαν, χωριά, μοναστήρια και ό,τι άλλο μπορούσαν.

 

Άγιος Σώστης, Βασιλάδι
Κάθε νησίδα μέσα στη λιμνοθάλασσα είχε την ιστορία της. Η αποβίβαση μου στο Βασιλάδι για πρώτη φορά με εντυπωσίασε γιατί ακούγοντας την ιστορία της νήσου και για την ευλάβεια των ψαράδων στον Άγιο Σώστη αισθάνθηκα συγκίνηση. Για την προστασία που τους παρείχε ο Άγιος συντηρούσαν το μικρό εκκλησάκι του Αγίου και το προστάτευαν. Έκανα μια μελέτη αποκαταστάσεως του κτιρίου, της στέγης, της τοιχοποιίας, για τη συντήρηση του εξωτερικού στεγάστρου και για ό,τι χρειάζεται για την επιβίωσή του. Εξάλλου ήθελα να προσφέρω τη μελέτη στη μνήμη του αγαπημένου θείου Σώζοντα και του εγγονού του που είχε χαθεί από ατύχημα. Στην αμμονησίδα προς τα δυτικά ήταν το παλιό λιμάνι του Μεσολογγίου, όπου άραζαν οι γαλέρες και κάθε εμπορικό καράβι. Εκεί αποβιβάστηκε και ο λόρδος Βύρων και με γαΐτα μεταφέρθηκε στο Μεσολόγγι. Έγινε λειτουργία στην γιορτή του Αγίου και προσφέρθηκαν ωραία φαγητά όπως και σπάρος ψημένος στην άρμη, λίγο βέβαια βαριά στη χώνεψη για εμάς τους μη θαλασσινούς. Οι εικόνες της εορτής, της επιβίβασης στα καραβάκια για τον Εσπερινό και της επιστροφής ήταν πράγματι υπέροχες. Καλές οι επεμβάσεις του φορέα για διαχείριση της λιμνοθάλασσας, διάδρομοι που έφτανες άνετα και στον φάρο και στο παρεκκλήσι του Αγίου.

Άγιοι Ταξιάρχες Γουριάς
Τώρα ας πάμε λίγο έξω από τη λιμνοθάλασσα, στην Ιερά Μονή Ταξιαρχών Γουριάς. Έγινε η μελέτη αναστηλώσεως αυτού του ιστορικού μνημείου το οποίο με τις υπέροχες τοιχογραφίες του άρχισε να καταρρέει. Πραγματοποίησα στο παρελθόν πολλά ταξίδια για την αποτύπωση και τη σύνταξη της μελέτης αναστηλώσεως. Σήμερα οι Άγιοι Ταξιάρχες Γουριάς είναι παράδειγμα αναστήλωσης και προσκυνηματικός χώρος των πιστών της περιοχής, όπως από παλιά όταν ήκμαζε η Ιερά Μονή. Ιστορίες γύρω από τα θαύματα των Ταξιαρχών είναι ζωντανές μέχρι σήμερα στις μνήμες των κατοίκων. Έγιναν θυρανοίξια παρουσία του σεβασμιότατου Μητροπολίτη κ. Κοσμά, πολλών ιερέων, προσκυνητών και απονεμήθηκαν ενθύμια στους πρωτεργάτες της αποκαταστάσεως του μνημείου. Ευχαριστώ για την εικόνα των Αγίων Ταξιαρχών με αφιέρωση για τη συνεισφορά στο έργο της αποκαταστάσεως και συντηρήσεως της Ιεράς Μονής με η μερομηνία 07/11/2011.

 

Η θρησκευτική παράδοση του λαού της λιμνοθάλασσας δεν σταματάει εδώ. Τα σπήλαια και τα ασκηταριά των πατέρων, οι μικροί ναοί στο μέσον του τίποτα της λιμνοθάλασσας και από την αρχαιότητα τα πρωτοχριστιανικά μνημεία κρατούν προς χάριν των πιστών κατοίκων με τις εκδηλώσεις πίστεως, τα πανηγύρια και τις θρησκευτικές γιορτές στην απλότητα και την ειλικρίνεια του τρόπου ζωής. Αλλά και η φύση είναι μοναδική στην ομορφιά της.

Μου έλεγε ένας μεγάλος αρχιτέκτονας μοναδικός στη Γαλλία για την αναστήλωση των ιστορικών μνημείων, κ. Jean Trouvelot: «Όταν περνάω με το αεροπλάνο πάνω από τη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου δε χορταίνω να βλέπω αυτό το υπέροχο τοπίο, το παιχνίδι της θάλασσας, της ξηράς, των νησίδων και των ποταμών.

---

Άρθρο του αρχιτέκτονα Χρήστου Κατσιμπίνη
Περιοδικό ΑΒΟΚΕΤΑ
Τεύχη 7-9 / Νοέμβριος 2015