Κάτι παραπάνω από μνημεία

«Αναγνωρίζουμε το έργο της Εκκλησίας για την ενίσχυση της αλληλεγγύης και διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Αλλά και το γεγονός ότι στη Δυτική Ελλάδα διαθέτουμε προσκυνηματικούς χώρους κα πνευματικούς θησαυρούς, πανελλαδικής ή ακόμα και παγκόσμιας αξίας. Γι’ αυτό και θα σταθούμε στο πλευρό των τοπικών Μητροπόλεων, όχι με λόγια, αλλά με πράξεις. Ο μηχανισμός μόνιμης και σταθερής χρηματοδότησης, που για πρώτη φορά δημιουργείται, θα παρέχει τη δυνατότητα ενίσχυσης και ανάδειξης του εκκλησιαστικού μας πλούτου».

• Τα παραπάνω λόγια τα είπε ο περιφερειάρχης κ. Νεκτάριος Φαρμάκης, κατά την πρόσφατη Συνάντηση εργασίας με τους Μητροπολίτες της Δυτικής Ελλάδας για την ανάδειξη και προστασία των θρησκευτικών μνημείων σε Αχαΐα, Αιτωλοακαρνανία και Ηλεία.

Και το πρώτο που θέλω να πω είναι ένα μεγάλο «μπράβο» στον περιφερειάρχη, που, ανάμεσα στα τόσα και τόσα άλλα, έχει την ευαισθησία να ασχοληθεί και με αυτό που, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι η ψυχή και η ταυτότητά μας.

Ο άνθρωπος κάνει δουλεία. Δεν κοροϊδεύει! Και έχει ανεβάσει ο ίδιος τον πήχη των προσδοκιών μας πολύ ψηλά.

Θέλω, όμως, να καταθέσω μια σκέψη, για το επόμενο βήμα, το μετά τα σπουδαία μνημεία του εκκλησιαστικού μας πλούτου, τα οποία σαφώς και πρέπει και να σωθούν και να αναδειχθούν.

♦Υπάρχουν και τα μικρά. Τα ταπεινά, τα περισσότερο «καθημερινά». Μιλάω για τα μικρά εξωκλήσια, αυτά που επίσης πρέπει να τύχουν της προσοχής πρώτα των Ι. Μητροπόλεων και, βεβαίως, όποιου άλλου δύναται να συνδράμει.

Τα περισσότερα εξωκλήσια έχουν χτιστεί σε δύσκολες εποχές, πολλές δεκάδες ή και εκατοντάδες χρόνια πριν.

Οι δομικές παρεμβάσεις που έγιναν τα νεότερα χρόνια δεν επιτρέπουν πάντα την αβίαστη χρονολόγησή τους, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν παύσει να αποθησαυρίζουν την ιστορία και τις παραδόσεις του τόπου.

Οι θρησκευτικές πανηγύρεις που γίνονται στα χωριά μας κυρίως όταν η εκκλησία τιμά την μνήμη του Αγίου που έχει δανείσει το όνομά του στο κάθε ξωκλήσι, το αποδεικνύει περίτρανα.

Τα μικρά αυτά εκκλησάκια χτίστηκαν όταν οι πατεράδες μας αντελήφθησαν το χάσμα ανάμεσα στις ελπίδες και την πραγματικότητα της ύπαρξής τους.

Τότε ο άνθρωπος αναζητά γεφύρωμα αυτού του χάσματος και στρέφεται στο Θείο.

Πολλά ξωκλήσια έγιναν σε ανάμνηση μιας νικηφόρας μάχης την περίοδο της Επαναστάσεως κατά της Οθωμανοκρατίας. Άλλα χτίστηκαν στην Κατοχή. Κάποια «μεγάλωσαν» και έγιναν ενορίες, ενώ σε κάποια άλλα οι πλειοψηφίες δεν επέτρεψαν στις εκδιωγμένες μειονότητες να τα αναπτύξουν.

• Τα ξωκλήσια χτίστηκαν εκεί που η Παναγία ή ο Άγιος έκανε το μεγάλο του θαύμα, αλλά και εκεί που τα ξωτικά και οι καλικάτζαροι στοίχειωναν το λόγγο, για να ξορκιστεί το κακό.
• Όταν οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν μια εξωτερική ή εσωτερική μεγάλη απειλή ήθελαν να προσευχηθούν. Και έχτιζαν ένα μικρό εκκλησάκι ως δείγμα καλής θέλησης και πίστης.
• Άλλοτε το εκκλησάκι ήταν το τάμα, η ανταπόδοση για την προστασία και για το καλό.
• Ξωκλήσια έγιναν για να τοποθετηθούν κάποιες εικόνες, κειμήλια οικογενειακά ή ακόμα εκκλησιαστικός αναγνωρισμένης λατρευτικής σημασίας.
• Η αναπόφευκτη παρουσία τους είναι στην πραγματικότητα η απάντηση στις αγωνίες και τα αδιέξοδα των έσχατων προβλημάτων.
• Είναι η λογική προσπάθεια και οι ατομικές ή οι συλλογικές ανταποκρίσεις για την αναστολή της πορείας του αντικειμενοποιημένου κακού.
• Είναι το αποτέλεσμα της άρνησης να συνθηκολογήσει κανείς με την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, του ίδιου του θανάτου.
• Είναι η έκφραση της βαθιάς πεποίθησης ότι ο πόνος και το κακό θα νικηθούν.

 

Αξίζει, λοιπόν, να τα προσέξουμε.

Δεν με ενδιαφέρει αν έχουν ή δεν έχουν ιστορική ή αρχιτεκτονική αξία. Δεν με αφορά αν είναι πιο εύκολο να τα αφήσουμε να γκρεμιστούν και να φτιάξουμε άλλα, πιο «λαμπρά» στον ίδιο χώρο. Δεν έχει σημασία που απέμειναν δυο γυναίκες μόνο να πηγαίνουν μια στο τόσο να ανάβουν το καντήλι.

Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι τα εκκλησάκια αυτά πρέπει να επιβιώσουν και να ξαναβρούν το ρόλο τους. Πόσο μάλλον σήμερα, που οι ορατές και αόρατες απειλές, …έρχονται από παντού.