Μάσκες και συμβολισμοί

Μάσκα: πρόκειται για γλωσσικό αντιδάνειο, προέρχεται από τη μεσαιωνική λατινική λέξη masca (= φάντασμα, μάγισσα), που προήλθε από την (αμάρτυρη) λέξη basca και αυτή από το ελληνιστικό ρήμα βάσκω (= κακολογώ, λέω μαγικά λόγια).

►Από τη λέξη masca προέρχεται η ιταλική maschera (= μάσκα), από αυτήν η αγγλική mascara (είδος καλλυντικού) και από αυτήν η νεοελληνική λέξη η μάσκαρα.

►Επίσης, από τη λέξη masca προήλθε η βενετική mascara (= προσωπιδοφόρος) και από αυτήν η μεσαιωνική λέξη μασκαράς με την ίδια σημασία. Για τη μεταφορική της, όμως, σημασία «απατεώνας, κακοήθης» υπάρχει και η εκδοχή από την τουρκική λέξη maskara (= αναιδής), που προήλθε από την αραβική λέξη maschara.

►Από τη λέξη masca προήλθε, επιπλέον, η γαλλική masco (= μάγισσα), από αυτήν η λέξη mascoto και από αυτήν η λέξη mascotte (= πράγμα που φέρνει τύχη), από την οποία προέρχεται η νεοελληνική λέξη μασκότ.

Αυτά για την ετυμολογία.

█Και θα σταθώ ιδιαίτερα στην ερμηνεία της λέξης ως «φάντασμα» ή «μάγισσα» και στο βάσκω, απ’ όπου και η βασκανία.

Η μάσκα, λοιπόν, ανέκαθεν ήταν αρνητικά επιφορτισμένη. Ήταν σύμβολο μυστικιστικό, τη χρησιμοποιούσαν σε τελετές για να ταυτιστούν με πνεύματα, με προγόνους, με θεούς και με δαίμονες.

Και όταν πέρασε στο θέατρο, δάνειο ήταν, φυσικά, απ’ τις διονυσιακές τελετές. Και πάλι ο ηθοποιός που φορούσε τη μάσκα, έπαυε να είναι ο εαυτός του και ταυτιζόταν με κάποιον άλλον, με αυτόν που έπρεπε να υποδυθεί.

Με τη μάσκα, λοιπόν,  χάνεις τον εαυτό σου. Γίνεσαι κάτι άλλο.

Ακόμα και τα προσωπεία των νεκρών, αυτό υποδήλωναν. Ακόμη και οι αποκριάτικες μάσκες στις μέρες μας, αυτό συμβολίζουν. Ακόμη και η μάσκα του Ζορό, αυτό ακριβώς σήμαινε: τη στιγμή που την έβαζε ο ντε Λα Βέγκα, έπαυε να είναι ο εαυτός του και γινόταν ο γενναίος τιμωρός. Το ίδιο ισχύει και για όλους τους σούπερ ήρωες, που τέτοιοι γένονται όταν φοράνε τη μάσκα.

Ακόμη και ως ερωτικό αξεσουάρ, η μάσκα σε μια τέτοια κατάσταση παραπέμπει: εξαφανίζεται αυτός που τη φορά και γίνεται κάποιος άλλος, όποιος κι αν κρύβεται πίσω απ’ αυτή.

Με αριστουργηματικό τρόπο δηλώθηκε η ιδιότητα της μάσκας στην ταινία «Η Μάσκα», στην οποία ο δειλός και φιλήσυχος πρωταγωνιστής έχανε τον εαυτό του και γινόταν εκείνο το πράσινο «μαγικό» πλάσμα.

Αυτό είναι η μάσκα. Αυτό ήταν πάντα. Σε όλους τους αιώνες. Σε όλους τους πολιτισμούς. Σε όλα τα μέρη του κόσμου.

Όσο για τη χειρουργική μάσκα (ή έστω την πάνινη), αν το καλοσκεφτούμε, επίσης έχει το χαρακτήρα της μεταμόρφωσης ενός ευάλωτου (στον ιό) ανθρώπου, σε κάποιον που δεν προσβάλλεται. Και υπ’ αυτή την έννοια, …δεν είναι κακό. Αντιθέτως! Προσωπικά, είμαι απέναντι στους λεγόμενους «αρνητές». Απολύτως!

Αρκεί, βέβαια, να μη χάσουμε τελείως τον εαυτό μας. Που πολύ φοβάμαι ότι μαζί με τα πρόσωπα η μάσκα καλύπτει και τις προσωπικότητες.

Μια μάσκα πλέον υπάρχει παντού. Συναντάς φίλους, που μαζί μεγαλώσατε… και δεν τους αναγνωρίζεις….     Έχουν γίνει κάποιοι άλλοι. Και αυτοί…και εγώ …και εσύ!

 

«Agrinio 365» Media Group | Φώτης Μπερίκος