Παλαιομάνινα: Η αρχαία Μητρόπολη (Photos)

Από το Δεκέμβριο του 2006 και… αναμένοντας, άρχισαν οι ανασκαφές, με την οικονομική στήριξη αρχικά της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας, ένα μεγάλο πρόγραμμα ανασκαφικής έρευνας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, υπό την εποπτεία του καθηγητή Βασίλη Λαμπρινουδάκη, το οποίο, δυστυχώς, σταμάτησε αργότερα λόγω έλλειψης… χρηματοδότησης!

• Η ιστορία της Παλαιομάνινας από τα βάθη των αιώνων έως σήμερα έχει παρουσιασθεί με λεπτομέρειες και στοιχεία σε βιβλία από τον παππού μου δημοσιογράφο και συγγραφέα Δημήτρη Στεργίου και από τον Παλαιομανιώτη επίσης συγγραφέα Παναγιώτη Β. Ζώγα, καθώς και στην εφημερίδα «Παλαιομάνινα».

Σημαντική, ωστόσο ήταν και η συμβολή για την ανάδειξη και διάσωση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς του χωριού από την Εταιρεία Φίλων και Μνημείων της Παλαιομάνινας στην οποία πρωτεργάτης της ήταν ο Παλαιομανιώτης Δημοσιογράφος και Συγγραφέας Δημήτρης Στεργίου που συνέβαλλε τα μέγιστα!

Από τον Δεκέμβριο του 2006 άρχισε στην Παλαιομάνινα, με την οικονομική μάλιστα ενίσχυση του τοπικού πολιτιστικού σωματείου «Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας» 21.000 ευρώ και υπό τον γνωστό για τις ανασκαφικές επιτυχίες του σε πολλές περιοχές της χώρας μας ομότιμο καθηγητή Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Βασίλη Λαμπρινουδάκη, ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανασκαφών στην ακρόπολη της αρχαίας πόλης.

Μολονότι τα αποτελέσματα της περιπετειώδους οικονομικά ανασκαφικής αυτής έρευνας στην Παλαιομάνινα είχε, κατά τη σύντομη περίοδο διεξαγωγής της, σημαντικότατα αποτελέσματα, το πρόγραμμα αυτό σταμάτησε μετά το 2010 εξαιτίας της έλλειψης πόρων και της αδιαφορίας της πολιτείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Υπενθυμίζω την επίμονη, αλλά επί ματαίω, επισήμανση, του κ. Λαμπρινουδάκη:

«Η συνέχεια της έρευνας αυτής σε αυτήν ακριβώς της περιοχή της πυλίδας, που έχει γίνει για την ώρα σε μικρό μόνο τμήμα της, υπόσχεται πολλά. Δυστυχώς, η έλλειψη χρηματοδότησης τα τελευταία χρόνια έχει ουσιαστικά οδηγήσει σε διακοπή του προγράμματος».

Επίσης, σάπιος «νάρθηκας» στην Κεντρική Πύλη ή «Αυλόπορτα» που είναι έτοιμη να καταρρεύσει: Από το 1995, σε επικοινωνία του Δημήτρη Στεργίου με τον τότε προϊστάμενο της ΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων αρχαιολόγο (στη συνέχεια γενικό διευθυντή του υπουργείου Πολιτισμού) και ένθερμο φίλο της Παλαιομάνινας Λάζαρο Κολώνα, συνεχώς του επεσήμανε την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η επιβλητική αρχαία κεντρική Πύλη των αρχαίων τειχών και προειδοποιούσε για τον κίνδυνο κατάρρευσής της.

Στην αρχή, όλες αυτές τις προειδοποιήσεις τις αντιμετώπιζε με συγκατάβαση και υπομειδίαμα λέγοντας ότι «παντού οι πάντες τα ίδια λένε, κι έχουν δίκαιο»! Και είχε, πράγματι, δίκαιο, διότι από το πρωί έως το βράδυ καθημερινώς βρισκόταν ή στους χώρους ανασκαφών ή σε αρχαιολογικούς χώρους που επιμόνως ζητούσαν την προστασία τους ή την αξιοποίησή της ή την ανάδειξή τους.

Τελικά, μη αντέχοντας άλλο την αφόρητη πίεση, τον ενημέρωσε ότι έχει προγραμματίσει την επίσκεψη στην Παλαιομάνινα ανταποκρινόμενος στην πρόσκλησή του για να παρευρεθεί στις γνωστές, ως θεσμό πια, πολιτιστικές εκδηλώσεις της Παλαιομάνινας το 1997.

Πράγματι, τότε επισκέφθηκε την Παλαιομάνινα και, φυσικά, την ετοιμόρροπη «Αυλόπορτα», όπου, έντρομος, είδε από κοντά τον κίνδυνο κατάρρευσής της και αμέσως έδωσε εντολή για τοποθέτησή της σε «ξύλινο νάρθηκα», ο οποίος παραμένει μέχρι σήμερα.

Ο σάπιος πια ξύλινος «νάρθηκας» παραμένει εκεί επί 25 χρόνια, έτοιμος να καταρρεύσει κι εκείνος μαζί με την «Αυλόπορτα»! Κι όμως, όπως συνεχώς τονίζει ο προϊστάμενος των αρχαιολογικών ανασκαφών στην αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας ομότιμος καθηγητής Αρχαιολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Βασίλης Λαμπρινουδάκης, η αποκατάσταση της κεντρικής παραποτάμιας πύλης της τειχισμένης πόλης, με παράλληλη αφαίρεση του ξύλινου προστατευτικού συμπλέγματος που αλλοιώνει τη μορφή της, είναι αναγκαία για την προστασία του μνημείου αυτού, αλλά και για την ανάδειξή της, δεδομένου ότι αποτελεί πρότυπο πύλης για τις ακαρνανικές οχυρώσεις.

Μάλιστα, στο σχετικό του πρόγραμμα αναφέρει ότι το κόστος της αποκατάστασης της «Αυλόπορτας ανέρχεται σε 150.000 , εκφράζοντας τις προσδοκίες ότι το ποσό αυτό θα εξασφαλιζόταν από την τοπική αυτοδιοίκηση ή χορηγούς.

Σε σχετικό πάλι σημείωμα προς τον δημοσιογράφο, ο κ. Λαμπρινουδάκης λίαν ανήσυχος επισημαίνει ότι το μέχρι σήμερα πραγματοποιηθέν έργο του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Παλαιομάνινα (2006-2010), κινδυνεύει να απαξιωθεί, αν δεν συνεχιστούν άμεσα οι προγραμματισμένες εργασίες, με στόχο την ολοκλήρωση της μελέτης αποκατάστασης χαρακτηριστικών τμημάτων του τείχους και συνολικής φροντίδας και ανάδειξής του. Μάλιστα εξέφραζε την αισιοδοξία του ότι με την ολοκλήρωση της μελέτης και την έγκρισή της θα επιχειρούνταν η ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ.

Κι όμως, αυτό το επιβλητικό αρχαίο μνημείο που έκανε το 1805 τον Άγγλο τοπογράφο και νομισματολόγο Γουλιέλμος Μαρτίνος Ληκ (William Martin Leake) να γράψει με θαυμασμό ότι «δεν έχω δει αλλού κάποιο παρόμοιο δείγμα αμυντικών έργων…», απειλείται με κατάρρευση…

Ο υπό κατάρρευση εμβληματικός πύργος

Επίσης, ο κ. Λαμπρινουδάκης έχει προειδοποιήσει επανειλημμένως για την ανάγκη άμεσης λήψης μέτρων αντιμετώπισης του κινδύνου κατάρρευσης εμβληματικών τμημάτων του τείχους (όπως ο πύργος πλησίον του χωριού), δεδομένου ότι ενδεχόμενη καταστροφή θα ήταν δύσκολα και με πολύ μεγάλο κόστος αναστρέψιμη και θα προκαλούσε έντονη υποβάθμιση της εικόνας του μνημείου.

Οι Δύο αρχαίοι λιθόστρωτοι δρόμοι

Η αρχαία πόλη και το χωριό συνδέονταν με την «Αυλόπορτα» ή τον Αχελώο ποταμό με δύο λιθόστρωτους δρόμους, μήκους περίπου ενός χιλιομέτρου, που εντυπωσιάζουν για την κατασκευή τους. Από τη πρώτη στιγμή που ιδρύθηκε η Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας, στόχος της ήταν η αποκατάσταση και η ανάδειξη πρώτον του αρχαίου λιθόστρωτου δρόμου που συνέδεε την ακρόπολη της αρχαίας πόλης με τον Αχελώο και, δεύτερον, την αποκατάσταση και ανάδειξη του νεότερου, εκπληκτικής αρχιτεκτονικής, λιθόστρωτου δρόμου που συνέδεε το σημερινό χωριό με το (παλαιό) νεκροταφείο του χωριού, με τον Άγριο Γεώργιο, δηλαδή πάλι με το πόταμό Αχελώο, δηλαδή της «Σκάλας».

Για το λόγο αυτό ανατέθηκε από την πρώτη στιγμή στο συντοπίτη μας μηχανικό (από τη Γουργιώτισσα) κ. Μάκο Κατσαρό την κατάρτιση σχεδίου και την αποτύπωση και των δύο δρόμων με καταβολή της δαπάνης, φυσικά, από την Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας. (πληρώθηκε ο μηχανικός και υπάρχουν τα σχέδια στο αρχείο μας και της Εταιρείας).

Πράγματι, η αποτύπωση των δύο αυτών λιθόστρωτων δρόμων έγινε και τα σχέδια (ένα που αφορά την αρχαία πόλη τέθηκε υπόψη του κ. Λαμπρινουδάκη) για τα περαιτέρω (υποβολή στη Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος) κατατέθηκαν στο Δήμο Αστακού, αλλά χωρίς συνέχεια.

Σημειώνω ότι για όλα αυτά ήταν σε συνεχή επικοινωνία ο Δημήτρης Στεργίου και είχε αποσπάσει τη σχετική έγκριση και από τότε περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδος. Δυστυχώς, η τεράστια και με τεράστια αυτή δαπάνη πρωτοβουλία δεν είχε καμιά συνέχεια, αφού δεν προωθήθηκε από το Δήμο Αστακού!

Τις ίδιες πρωτοβουλίες ανέλαβε η Εταιρεία Φίλων των Μνημειων της Παλαιομάνινας και για την ανάδειξη και αξιοποίηση της μεγάλης εκπληκτικής παλαιάς υδατοδεξαμενής στη Μάνινα (Φουγκία), των δύο δίδυμων εκπληκτικών πηγαδιών (Πάντια) και, φυσικά, για τις «Γκούβες» (αρχαίοι σιροί) στην Αγία Παρασκευή, αλλά ματαίως…