Πλάτανος Ναυπακτίας

Ο Πλάτανος πρόκειται για ένα κεφαλοχώρι που παλιά ήταν πρωτεύουσα του αρχικού Δήμου Προσχίου (με την Κλειπαϊδα και την Πυλήνη), του περιορισμένου Δήμου Προσχίου και μετέπειτα έδρα του Δήμου Πλατάνου. Στο τοπικό διαμέρισμα υπάγεται και ο Κάτω Πλάτανος (πρώην Βονόρτα). Βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές του όρους Αλωνάκι (1.418 μ.) σε υψόμ. 860 μ.

Βρίσκεται υπό την σκέπη και προστασία πανέμορφου και ποικιλόφυτου δάσους (έλατα, γάβροι, μελιούδια, πουρνάρια, κέδρα, κρανιές κ.ά.). Φαίνεται ότι προτού κτισθεί ο Πλάτανος στη σημερινή του θέση υπήρχαν μικροσυνοικισμοί στις θέσεις: Μπουρλάδα με ναό της Θεοτόκου (Παλιοκκλήσι), Πωγωνισκά με ναό Αγία Παρασκευή, Παλιαλώνια, Πογωνιά, Άϊ Βλάσης, Βάλσαμος.

Υπάρχει όμως και η εκδοχή πέραν των συνοικισμών αυτών να υπήρχε αγροτοποιμενικός οικισμός στη “Μεγάλη Βρύση” που προσείλκυσε, λόγω και του υγιεινού κλίματος και τους άλλους μικροοικισμούς. Δεν αποκλείεται όμως από τον οικισμό Πλάτανος, που πήρε το όνομα από τον πλάτανο της Μεγάλης Βρύσης, να δημιουργήθηκαν οι παραπάνω μικροοικισμοί για αγροτοποιμενικούς λόγους.

Ίχνη αρχαίας έχουν βρεθεί στις θέσεις: Πωγωνισκά, Πουρλάδα, Βονόρτα (Άγιοι Ταξιάρχες), Άϊ Θανάσης (Μηλιά), Φτέρη (παλιός Άϊ Γιώργης), Μεγάλη Βρύση. Κάποια από τα ευρήματα η αρχαιολογική υπηρεσία τα τοποθέτησε στους ύστερους κλασικούς χρόνους.

Ο Πλάτανος έχει μεγάλη ιστορία και ήταν ακμάζον χωριό και πλούσιο.

Τα πολλά καταστήματα, που υπήρχαν, επαληθεύουν του λόγου το ασφαλές. Εξέχουσα οικογένεια ήταν οι Ροντηραίοι με πολιτική, αλλά ιδιαίτερα στρατιωτική δράση, αφού τρεις σκοτώθηκαν αξιωματικοί όντας, κατά τον Αγώνα και ένας προ αυτού, ενώ περί τους δέκα ακόμα πολέμησαν σ’ αυτόν ως μπουλουκτσήδες (διμοιρίτες = αξιωματικοί). Ο Πλάτανος είναι ένας παραδοσιακός οικισμός.

Τα σπίτια του πέτρινα στην πλειονότητά τους, προκαλούν το ενδιαφέρον. Τα Ροντηραίικα (1847), του Μαργαρίτη (1850), του Κολοτούρου (Κολέττα, 1840), του Αγγελάκη (1850), όλα με εντυπωσιακά λιθανάγλυφα, είναι μερικά από τα παλιά σπίτια του Πλατάνου. Προεξέχει ο ενοριακός ναός Άγιος Νικόλαος (1846) μεγαλοπρεπής και επιβλητικός στο κέντρο του χωριού, βασιλικού ρυθμού με τα δύο περικαλλή και πυρ- γωτά καμπαναριά και την τρίκογχη αψίδα του ιερού, σπάνιας δομικής τέχνης.

Εντυπωσιακά τα λιθανάγλυφα στο περιθύρωμα στο νότιο τμήμα του ναού. Επιβλητικό είναι και το εσωτερικό του ναού με εικόνες και κειμήλια σημαντικής αξίας.

Αξιοπαρατήρητα στην πλατεία του χωριού είναι τα Μουσεία: α) της Εθνικής Αντίστασης με φωτογραφικό υλικό και συλλογή σχετικών βιβλίων και εγγράφων, β) το Ιστορικό – Λαογραφικό με σημαντική συλλογή ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων.

Κάνοντας περίπατο στα λιθόστρωτα σοκάκια δίδεται η ευκαιρία μεγαλύτερης γνωριμίας με τον οικισμό, με τα σημαντικά κτίρια, όπως το σχολικό κτίριο και ο υγειονομικός σταθμός, οι πέτρινες βρύσες και οι προτομές του Καραϊσκάκη, που είχε στρατοπεδεύσει στον Πλάτανο, καθώς και επιφανών Πλατανιωτών.

Η Μεγάλη Βρύση με το εξοχικό της, η ανάβαση στο δάσος, η επίσκεψη στα ξωκλήσια (Άγιοι Ταξιάρχες, Άϊ Γιώργης, Άϊ Λιάς, Αγία Παρασκευή) και σ’ άλλα γραφικά σημεία του χωριού είναι κάποιες από τις μεγαλύτερες ή μικρότερες διαδρομές που μπορεί να πραγματοποιήσει ο περιπατητής. Νότια από τον Πλάτανο βρίσκεται ο συνοικισμός Κάτω Πλάτανος (πρώην Βονόρτα).

Πρόκειται για βυζαντινό χωριό και εκείνη την εποχή (1454) ήταν λίγο μεγαλύτερο πληθυσμιακά από τον Πλάτανο. Ενοριακός ναός είναι η Αγία Παρασκευή (1880) και ξωκλήσια ο Άγιος Ανδρέας (1974), οι Παμμέγιστοι Ταξιάρχες (ανακαιν. 1985), το Γενέσιο της Θεο- τόκου (1895). Ερειπωμένοι ναοί είναι ο Άϊ Θανάσης, η Αγία Κυριακή και ο Άγιος Παντελεήμονας.

nafpaktos.gr