Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 στο Αγρίνιο και η αντίδραση του Μίκη Θεοδωράκη (Video)

Ένα σύντομο χρονικό από το Γιώργο Αγοραστάκη

• Διηγείται ο Μίκης Θεοδωράκης στο Πετρίδης Παύλος, Ο πολιτικός Θεοδωράκης (1940-1996),

«Αρχές Απριλίου, αναλαμβάνει η κυ­βέρνηση Κανελλόπουλου και εξαγγέλλει εκλογές για τις 28 Μαΐου. Ενώ λοιπόν βρι­σκόμασταν σε προεκλογική περίοδο, η Ε.Ε. μ’ έστειλε να μιλήσω στην Πάτρα, στον Πύργο και στο Αγρίνιο. Πρέπει να πω ότι αυτή η πεποίθησή μου ότι πηγαίνουμε προς τη δικτατορία ήταν γνωστή στο στελεχιακό δυναμικό. Όταν έφευγα τον Μάρτιο του ’67 από τη Βουδαπέστη, τους ΕΔΑίτες που ήρθαν στο αεροδρόμιο, τους χαιρέτη­σα, σαν μελλοθάνατος. Τους είπα “παιδιά γυρίζουμε στο στόμα του λύκου. Το να είμαστε φυλακή είναι το λιγότερο. Φοβάμαι ότι θα μας σκοτώσουν όλους αυτή τη φο­ρά». Και το θυμούνται όλοι, όπως θυμούνται τις συσκέψεις που έγιναν στη Πάτρα, όπου πριν μιλήσω μάζεψα όλα τα στελέχη στα γραφεία της ΕΔΑ και τους είπα “προ­σέξτε έρχεται δικτατορία, πρέπει να πάρουμε μέτρα”. Το ίδιο είπα και στα στελέχη στον Πύργο. Το ίδιο και στο Αγρίνιο. “Να μη μας βρουν στον ύπνο, να μπορέσουμε ν’ αμυνθούμε να μη μας σφάξουν”. Γιατί την εποχή εκείνη μας επηρέαζε πάρα πολύ το γεγονός ότι στην Ινδονησία είχε καταπνίγει το κομμουνιστικό Κίνημα στο αίμα. Είχαν σκοτώσει εκατοντάδες χιλιάδες κομμουνιστές. Ήταν η εποχή που οι αμερικα­νοί δίναν συνθήματα για ομαδικές σφαγές των κομμουνιστών. Γιατί να μη γίνει και στην Ελλάδα; Όχι να μας πιάσουν, όπως έκανε ο Παπαδόπουλος. Αλλά για να μας σφάξουν όλους απ’ την πρώτη μέρα. Να τελειώσουν μια για πάντα. Τελική λύση! Αυ­τό φοβόμασταν. Κι έπρεπε να πάρουμε τα μέτρα μας.»

Στις 3/04: Παραιτείται η κυβέρνηση Παρασκευόπουλου και λίγες μέρες αργότερα δίνεται η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον αρχηγό της ΕΡΕ Παναγιώτη Κανελλόπουλο, με τη σύμφωνη γνώμη του αρχηγού της Ένωσης Κέντρου Γ. Παπανδρέου και προκηρύσσονται  εκλογές για τις 28 Μαΐου. Κατά τη διάρκεια της Πρωθυπουργίας Κανελλόπουλου και ενώ η χώρα ετοιμαζόταν για τη διεξαγωγή νέων εκλογών εκδηλώθηκε το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Οι πραξικοπηματίες, επωφελούμενοι της διάσπασης των πολιτι­κών δυνάμεων, κατόρθωσαν να συλλάβουν κυριολεκτικά στον ύπνο ολόκληρο το πο­λιτικό φάσμα. Το ίδιο συνέβη και με τις δυνάμεις της Αριστεράς. Σύμφωνα με μαρτυ­ρία του Γρ. Φαράκου: «Στις 21 Απριλίου η “Αυγή”, που επρόκειτο να κυκλοφορήσει, είχε άρθρο που εξηγούσε γιατί δεν μπορεί να γίνει πραξικόπημα. Το ΚΚΕ μιλούσε συχνά για κινδύνους εκτροπής. Στις πρόσφατες όμως ολομέλειες η ΚΕ, μέσα στο κλίμα της εσωστρέφειας και τη δογματική αντιπαράθεση, είχε υποβαθμίσει τους κιν­δύνους αυτούς». Ακόμη και στη 10η Ολομέλεια (του Ιανουάριου 1967) μνημονευό­ταν απλά ο κίνδυνος εκλογικού πραξικοπήματος χωρίς να γίνει λόγος για μέτρα α­ντιμετώπισης των συνθηκών παρανομίας στο ενδεχόμενο δικτατορίας. Αποκαλυπτικές ήταν, εν προκειμένω, οι μαρτυρίες του Θεοδωράκη για την αδράνεια της κομμουνιστικής και της ευρύτερης Αριστεράς απέναντι στον κίνδυνο στρατιωτι­κού πραξικοπήματος. [Πετρίδης σ.136]

Επικεφαλής των πραξικοπηματιών ήταν: ο Συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο Συνταγματάρχης Νικόλαος Μακαρέζος και ο ταξίαρχος Στυλιανός Παττακός. Οι πραξικοπηματίες ορίζουν ως πρωθυπουργό τον Αρεοπαγίτη Κωνσταντίνο Κόλλια. Σταδιακά ο Γεώργιος Παπαδόπουλος κατέλαβε όλα τα αξιώματα: του Πρωθυπουργού, του υπουργού των Εξωτερικών, της Παιδείας, του Αντιβασιλιά και του Προέδρου της Δημοκρατίας! Από την πρώτη κιόλας νύχτα του πραξικοπήματος εκδηλώθηκε κύμα χιλιάδων συλλήψεων, διώξεων και τρομοκρατίας. Τα στάδια και ο ιππόδρομος γέμισαν πολιτικούς κρατουμένους που στη συνέχεια στάλθηκαν στα Γιούρα. Ανάμεσά τους το σύνολο σχεδόν της προοδευτικής πολιτικής ηγεσίας και πολλά στελέχη των κομμάτων εκτός των ηγετών της Ε.Κ. και της Ε.Ρ.Ε. που τέθηκαν σε κατ’ οίκον περιορισμό. Πέρα από τις συλλήψεις, τις φυλακίσεις και τις εκτοπίσεις άρχισαν να λειτουργούν και τα στρατοδικεία.

21 Απριλίου 1967. Η ραδιοφωνική αναγγελία του πραξικοπήματος. 6.30 το πρωί ο σταθμός των Ενόπλων Δυνάμεων μεταδίδει το Βασιλικό Διάταγμα για καθεστώς Πολιορκίας.

Στις 3 η ώρα τα ξημερώματα εκείνης της Παρασκευής (21/4) και ενώ τα τανκς βρίσκονται ήδη στο κέντρο της Αθήνας, ο Μίκης Θεοδωράκης ειδοποιείται τηλεφωνικά ότι έγινε πραξικόπημα. Αμέσως φεύγει από το σπίτι του για να διαφύγει τη σύλληψη και βγαίνει στην παρανομία. Μετά από λίγη ώρα, στις 6 το πρωί συντάσσει την πρώτη έκκληση για αντίσταση. «-Ο φασισμός χτύπησε την πατρίδα. Ο βασιλιάς, οι στρατηγοί του και η ΣΙΑ πιστεύουν ότι θα φιμώσουν το λαό μας με τη βία και την τρομοκρατία. Κάνουμε έκκληση σε όλους τους τίμιους αξιωματικούς, στους πατριώτες φαντάρους, να σταθούν στο πλευρό του λαού, να πουν όχι στη βία, όχι στη δικτατορία και στο φασισμό. ‘Ελληνες δημοκράτες! Αυτό το έγκλημα είναι η αρχή της ήττας των εχθρών της ελευθερίας. Οργανωθείτε, παλαίψτε και αντισταθείτε στη δικτατορική χολέρα. Λαέ της Αθήνας! Έβγα στους δρόμους. Πατριώτες, ας συ­ναντηθούμε όλοι αμέσως στην πλατεία Συντάγματος. Εμπρός για να συντρίψουμε τους εχθρούς του λαού και της πατρίδας. Ο φασισμός δεν θα περάσει. Ζήτω η Δημο­κρατία! η Ελλάδα! ο Ελληνικός Λαός-.»

Ο Μίκης Θεοδωράκης μιλά για την πρώτη αντιχουντική ενέργεια και την ίδρυση της πρώτης Αντιδικτατορικής Οργάνωσης, του ΠΑΜ. Σε ένα απόσπασμα από την τηλεοπτική σειρά: “Μίκης Θεοδωράκης – Το Χρώμα της Ελευθερίας”, σκηνοθεσία Γιάννης Κατωμερής.

Στις 23/04: Ο Μίκης Θεοδωράκης από την κρύπτη του συντάσσει μια δεύτερη έκκληση προς τη διεθνή κοινή γνώμη: – Ο βασιλιάς, συνωμότες αξιωματικοί και ε­πίορκοι δικαστικοί, σε συνεργασία με τους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές, κατέλυσαν τη Δημοκρατία στην Ελλάδα. Η προδοτική αυτή ενέργεια είναι αποτέλεσμα πανικού και θα οδηγήσει αναπόφευκτα και σύντομα στην οριστική εκκαθάριση της εσωτερι­κής πολιτικής κρίσης με το ξερίζωμα του θρόνου και όλων των προστατών και πα­ραφυάδων του, από τη χώρα μας. Με την πράξη τους αυτή, τα θλιβερά όργανα των ξένων έθεσαν τον εαυτό τους εκτός του Ελληνικού Έθνους. Ο ελληνικός λαός τους έ­χει καταδικάσει. Το τέλος τους, που δε θ’ αργήσει, θα είναι το τέλος που επιφυλάσ­σουν οι ελεύθεροι λαοί στους τυράννους τους.

Η χώρα μας στρατοκρατείται. Σε δεκάδες χιλιάδες έχουν φτάσει οι συλλήψεις. Εκατοντάδες χιλιάδες είναι οι καταζητούμενοι. Κανείς δεν γνωρίζει τον ακριβή α­ριθμό των θυμάτων. Οι κρατούμενοι, που ανάμεσά τους βρίσκονται ηγετικοί παρά­γοντες της Αριστερός, της Ε.Κ. ακόμα και της Δεξιάς, βασανίζονται απάνθρωπα. Οι δήμιοι των ελευθεριών του λαού μας, ετοιμάζουν καινούργια στρατόπεδα θανάτου και έκτακτα στρατοδικεία.

… όλοι οι Έλληνες πατριώτες σηκώνονται σαν ένας άνθρωπος, μπροστά στους καταλύτες των ελευθεριών και παραμερίζουν τις πολιτικές διαφορές. Ενώνονται κάτω από τα κοινά λάβαρα που γράφουν: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ – ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ – ΕΑΑΑΑΑ! Ενώνονται μα­χητικά μέσα σε ένα Εθνικό Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο. Για μας δεν υπάρ­χει τώρα παρά ένα κοινό ιδανικό, ένας σκοπός: Πώς θα βγάλουμε την Ελλάδα από την ντροπή της τυραννίας. Με κάθε θυσία!… Το Χρέος τομ.Α’σελ.8-10

Την αναπαράγει σε δεκάδες αντίτυπα, και τη μαγνητοφωνεί. Το μήνυμα διοχετεύεται στο εξωτερικό και μεταδίδεται από ραδιοφωνικούς σταθμούς του εξωτερικού.

30/04 το ΠΑΣΧΑ: Συγκρο­τείται το ΠΑΜ η πρώτη αντιστασιακή οργανώση: Ο Μίκης Θεοδωράκης συναντάται με Λαμπράκηδες που ξέφυγαν τη σύλληψη -Γιώργος Βότσης, Γιώργος Κουπαρούσος, Χρόνης Μίσσιος, Ανδρέας Λεντάκης, Αριστείδης Μανωλάκος, Θέμης Μπανούσης- και αποφασίζουν να ιδρύσουν το Πατριωτικό Μέτωπο (ΠΜ) και να εκδώσουν την αντιστασιακή εφημερίδα «Νέα Ελλάδα». Τις επόμενες μέρες γίνονται επαφές ανάμεσα στον αρχικό πυρήνα του Π.Μ. και στελέχη της ΔΝΛ και της ΕΔΑ που έχουν περάσει στην παρανομία (Μπ. Δρακόπουλος, Κ. Φιλίνης, Α. Μπριλλάκης) για τη συγκρότηση του αντιστασιακού μηχανισμού. Μετονομασία του Π.Μ. σε “Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο” (ΠΑΜ).

Ο Μίκης, εφαρμόζοντας την τακτική που είχε επινοήσει όταν ήταν παράνομος κατά τον Εμφύλιο, αλλάζει συνεχώς κρυψώνες, γράφει σημειώματα τα οποία αναπαράγουν οι Λαμπράκηδες και γίνεται άφαντος. Η εφημερίδα «Νέα Ελλάδα» εκδίδεται σε πολυγραφημμένα φύλλα που μοιράζονται κρυφά τη νύχτα. Με δύο μαγνητόφωνα, ένα για να ηχογραφεί κι ένα για να κάνει αντίγραφα, συνθέτει επαναστατικά τραγούδια ακολουθώντας τη δομή των κλέφτικων τραγουδιών.

Εδώ τα τρία τραγούδια «Το Μέτωπο», «Πέλαγο», «Ελευθερία ή θάνατος». Μοναδικό μουσικό όργανο το τραπέζι. Η ποίηση είναι του Μίκη. Με τα δυο μαγνητόφωνα μπορεί να ηχογραφεί προσθέτοντας φωνές. Η φωνή του Θεοδωράκη γίνεται η φωνή της ελευθερίας!

Ο Μίκης της παρανομίας: 1.Πέλαγο 2. Το Μέτωπο 3. Ελευθερία ή Θάνατος – Απαγγέλει και τραγουδά ο Μίκης Θεοδωράκης.

Προκήρυξη του Μίκη Θεοδωράκη, δύο μέρες μετά το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών.

mikisguide