Νόσος Alzheimer – Παγκόσμια Ημέρα

Η νόσος Alzheimer είναι μια νόσος που εξελίσσεται προοδευτικά, καταστρέφοντας τη μνήμη και άλλες σημαντικές νοητικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Είναι η πιο κοινή αιτία της άνοιας – μια ομάδα διαταραχών του εγκεφάλου που οδηγεί σε απώλεια της πνευματικής λειτουργίας και κοινωνικών δεξιοτήτων. Στη νόσο Αλτσχάιμερ, τα εγκεφαλικά κύτταρα εκφυλίζονται και πεθαίνουν , προκαλώντας μια σταθερή μείωση στη μνήμη και διανοητική λειτουργία . Τα τωρινά φάρμακα που κυκλοφορούν, μπορούν να επιβραδύνουν  την νόσο και σε συνδυασμό με στρατηγικές διαχείρισης (που θα δοθούν από τον θεραπευτή) μπορεί να υπάρξει προσωρινή βελτιώση των συμπτώματων. Στόχος της θεραπείας είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους με νόσο Αλτσχάιμερ να μεγιστοποιήσουν τη λειτουργία και τη διατήρηση της ανεξαρτησίας τους .

• Σύμφωνα με την εθνική στατιστική υπηρεσία των ΗΠΑ, το 3% των πολιτών τους, ηλικίας από 65 έως 74 ετών, πάσχουν από την νόσο Alzheimer. Το ποσοστό αυτό διπλασιάζεται για κάθε πέντε χρόνια ηλικίας για να φθάσει στο εκρηκτικό 50% για τους έχοντες ηλικία μεγαλύτερη των 85 ετών. Σήμερα νοσούν 4 εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες και προβλέπεται ότι το 2050, με την αύξηση του μέσου όρου ζωής, οι ασθενείς να φθάσουν τα 11.3-16 εκατομμύρια στις ΗΠΑ (Alzheimer’s Association).

Κλινική εικόνα της ν. Alzheimer

Η ν. Alzheimer είναι εκφυλιστική νόσος με προϊούσα (συνεχιζόμενη) πορεία και η έναρξη της δύσκολα προσδιορίζεται. Ένα συγχυτικό επεισόδιο του ασθενούς ή ένας πυρετός μετά από λοίμωξη, μια μετεγχειρητική κατάσταση, μια ήπια κρανιoεγκεφαλική κάκωση ή η τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής είναι δυνατόν να σηματοδοτήσουν την έναρξή της.

Τα κυριότερα κλινικά συμπτώματα της νόσου είναι η έκπτωση- διαταραχή της μνήμης και οι διαταραχές και άλλων νοητικών λειτουργιών που αναπτύσσονται αργότερα όπως οι αφασίες, οι αγνωσίες, οι απραξίες, οι διαταραχές της προσοχής, της συγκέντρωσης και του προσανατολισμού στον τόπο και τον χρόνο, η έκπτωση στις λειτουργικές ικανότητες του πάσχοντος, καθώς και τα συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα.

Διαταραχή της μνήμης

Η διαταραχή της μνήμης συνιστά το σημαντικότερο σύμπτωμα της νόσου και εξελίσσεται προοδευτικά. Στα αρχικά στάδια της νόσου η σημασιολογική μνήμη δεν διαταράσσεται τόσο πολύ, σε αντίθεση με την λειτουργική και την επεισοδιακή μνήμη οι οποίες πάσχουν. Η παλαιά μνήμη (remote memory) διατηρείται καλύτερα από την πρόσφατη (ο νόμος του Ribot). Στη εξέλιξη της νόσου, παρατηρείται διαταραχή και της σημασιολογικής μνήμης.

Αφασικές, αγραφίκες και απρακτικές διαταραχές

Οι διαταραχές του προφορικού και του γραπτού λόγου είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικές και με την πρόοδο της νόσου επιδεινώνονται.

Ο ασθενής, λόγω των αφασικών διαταραχών που σταδιακά παρουσιάζονται, στα πρώτα στάδια της νόσου κατανοεί τις λέξεις, αργότερα όμως οι σύνθετες εντολές του είναι ακατανόητες και στη συνέχεια δυσκολεύεται τόσο στην ομιλία όσο και στη γραφή. To λεξιλόγιο του γίνεται πτωχό και ο λόγος του στερεότυπος. Αναζητά, επί ματαίω, την κατάλληλη λέξη, αφήνει στη μέση την πρόταση και ο λόγος του καταλήγει ακατάληπτος. Όσο εξελίσσεται η νόσος, παρουσιάζει το φαινόμενο της ηχολαλίας επαναλαμβάνοντας την κάθε λέξη.

Σημαντικές είναι και οι διαταραχές του γραπτού λόγου, που διακρίνονται στις διαταραχές πρώιμης και μη πρώιμης εμφάνισης. Οι αγραφίες στη νόσο του Alzheimer χωρίζονται σε κεντρικές και σε περιφερικές. Οι πρώτες έχουν σχέση με τη σημασιολογική έννοια των λέξεων, ενώ οι δεύτερες οφείλονται σε βλάβη άλλων λειτουργιών όπως η προσοχή, ο οπτικοχωρικός προσανατολισμός και η ευπρακτική ικανότητα. Ασθενείς με περιφερικού τύπου αγραφία, εμφανίζουν την τάση γραφής με κεφαλαία γράμματα, παρουσιάζουν λάθη τονισμού ή σχηματισμού των γραμμάτων, λέξεις κακώς σχηματισμένες και κακή ευθυγράμμιση του κειμένου.

Οι απραξίες που παρουσιάζονται στους ασθενείς με ν. Alzheimer διακρίνονται σε τέσσερις κυρίως υποομάδες: α) Κατασκευαστική απραξία, β) Ιδεοκινητική απραξία, γ) Ιδεακή απραξία, δ) Απραξία ενδύσεως.
Ο ασθενής, παρά το ότι ο εκτελεστικός μηχανισμός είναι ανέπαφος, δεν υπάρχει παράλυση, αταξία ή χοριοαθέτωση, είναι ανίκανος να εκτελέσει συγκεκριμένη πράξη.

Διαταραχή του οπτικοχωρικού προσανατολισμού

Ο ασθενής παρουσιάζει διαταραχή προσανατολισμού. Δυσκολεύεται να βρει το δρόμο προς το σπίτι του και δεν μπορεί να δώσει οδηγίες για να κατευθύνει κάποιον σε μια συγκεκριμένη διεύθυνση. Στην εξέλιξη της νόσου αδυνατεί να αντιγράψει τα απλούστερα γεωμετρικά σχήματα στη δοκιμασία Mini Mental State Examination.

Κινητικές διαταραχές

Στο πρώτο στάδιο, η νευρολογική εξέταση είναι αρχικά φυσιολογική και προοδευτικά, εμφανίζονται ήπιος τρόμος, αραιές συγκινησίες απομύζησης και ορισμένα σημεία αισθητηριακής απόσβεσης.

Στο δεύτερο στάδιο, το πρόσωπο του ασθενούς είναι ανέκφραστο αλλά αποκτά έκφραση με τη συζήτηση. Σε όρθια θέση ο κορμός του είναι καθηλωμένος, υπάρχει δυσβασία, και εμφανίζει στερεοτυπίες. Κατά την παθητική κίνηση των μελών παρατηρείται προοδευτικά αντιθετική υπερτονία, η οποία προέχει συνήθως στα κάτω άκρα. Είναι δυνατόν να παρατηρηθεί το αντανακλαστικό της συλλήψεως, το παλαμοπωγονικό αντανακλαστικό (αντανακλαστικό του Marinesco) και σπανιότερα το αντανακλαστικό του Τoulouse-Voulpas. Παρουσιάζονται δυσκολίες στη καθήλωση του βλέμματος, και κατά την εξέταση με τη δοκιμασία του εκκρεμούς χάνεται η ταλάντωση του βλέμματος, οφειλόμενες στην διαταραχή της οπτικής τονικότητας.

Στο τρίτο στάδιο εμφανίζονται στερεοτυπίες με τη μορφή μιας μεμονωμένης κίνησης όταν ο ασθενής είναι ξαπλωμένος. Οι στερεοτυπίες ονομάζονται «εργασίες κλινοστρωμνής» («travail de literie») και εκλύονται όταν τοποθετηθεί στο χέρι του ασθενούς ένα κομμάτι ύφασμα ή χαρτί.

Η βάδιση, η οποία κατά τα αρχικά στάδια δεν είναι χαρακτηριστική, στο τέταρτο στάδιο διαταράσσεται και τα παραπάνω συμπτώματα αυξάνουν. Παρουσιάζεται μικροβηματισμός και στη συνέχεια δυσβασία. Στα κάτω άκρα εμφανίζεται το «φαινόμενο του Potzi», το οποίο χαρακτηρίζεται από παράδοξη σύσπαση του τετρακεφάλου κατά τη δοκιμασία Lasegue, το αντανακλαστικό συλλήψεως του πέλματος και μια τάση διατήρησης των θέσεων. Ποικίλα οπτικά και δερματικά ερεθίσματα προκαλούν αυτόματα στοματικά αντανακλαστικά όπως το άνοιγμα του στοματος και η προβολή της γλώσσας, το άνοιγμα του στόματος και η προσπάθεια σύλληψης του αντικειμένου, η τάση απομύζησης αντικειμένου που πλησιάζει το στόμα. Άλλες χαρακτηριστικές στερεοτυπίες είναι ο συνδυασμός κινήσεων τριβής.

Εξωπυραμιδικά σημεία παρατηρούνται με τη μορφή της αντιθετικής υπερτονίας («gegenhalten»), ενώ η εμφάνιση μυοκλονικών κινήσεων αποτελεί βαρύ προγνωστικό σημείο για την εξέλιξη της νόσου και παρουσιάζεται μόνο στο 10% των πασχόντων.

Επιληπτικές κρίσεις παρατηρούνται σε προχωρημένες μορφές της νόσου σε ποσοστό 10-30%.

Ψυχικές Διαταραχές

Στους ασθενείς μπορεί να παρατηρηθούν ψυχικές διαταραχές που καλύπτουν το φάσμα από διεγερσιμότητα και ανησυχία έως αδράνεια και παθητικότητα. Εμφανίζουν άγχος και φοβίες, ανασφάλεια και αδιαφορία για την εμφάνιση και την προσωπική υγιεινή. Διαταράσσεται ο ύπνος τους, κυρίως με τη μορφή αϋπνίας ή της αναστροφής του ύπνου. Κατά την εξέλιξη της νόσου είναι δυνατόν να παρουσιασθούν ψευδαισθήσεις και παραληρηματικές ιδέες.

Η πορεία της νόσου και η έκπτωση των νοητικών λειτουργιών σε βάθος χρόνου (κάποιων ετών).

Κριτήρια Πιθανής ν. Alzheimer

α) Η ύπαρξη ανοϊκού συνδρόμου που επιβεβαιώνεται από κλινικά δεδομένα τα οποία προκύπτουν από μια κλίμακα όπως το Mini Mental State Examination, τη κλίμακα του Blessed ή μια παραπλήσια διαδικασία και επιβεβαιώνεται από νευροψυχολογικές δοκιμασίες.
β) Η παρουσία διαταραχών σε τουλάχιστον δύο νοητικές λειτουργίες.
γ) Η προοδευτική επιδείνωση της μνήμης και των άλλων νοητικών λειτουργιών.
δ) Η έναρξη μεταξύ του ηλικιακού φάσματος από 40 έως 90 ετών, συνήθως μετά τα 65 έτη.
ε) Η απουσία συστηματικής ή εγκεφαλικής νόσου, η οποία θα μπορούσε να δικαιολογήσει από μόνη της τις προοδευτικές νοητικές διαταραχές.
Η διάγνωση της νόσου μπορεί να στηριχθεί σε νοητικές διαταραχές όπως η προοδευτική διαταραχή του λόγου (αφασία), της κινητικής επιδεξιότητας (απραξία), ή της αναγνώρισης (αγνωσία)-, σε διαταραχές της συμπεριφοράς και σε ελάττωση των καθημερινών δραστηριοτήτων. Επίσης, μπορεί να στηριχθεί στο οικογενειακό ιστορικό και στα αποτελέ-σματα εργαστηριακών εξετάσεων, όπως η απουσία παθολογικών ευρημάτων στο Ε.Ν.Υ, η ύπαρξη φυσιολογικών επαρμάτων ή η ύπαρξη μη ειδικών αλλοιώσεων, όπως π.χ. βραδέων κυμάτων στο Η.Ε.Γ και η επιβε-βαίωση της προοδευτικά αυξανόμενης εγκεφαλικής ατροφίας σε επαναλαμβανόμενες CT και MRI εγκεφάλου.
Υπάρχουν επίσης κλινικά χαρακτηριστικά τα οποία ενώ δεν είναι τυπικά της νόσου είναι συμβατά με αυτή. Τέτοια είναι η ύπαρξη στάσιμων περιόδων κατά την εξέλιξη της νόσου, η ύπαρξη κατάθλιψης, αϋπνίας, ακράτειας, ψευδαισθησιών, αιφνίδιων αντιδράσεων, διαταραχών της γε-νετήσιας συμπεριφοράς και απώλεια βάρους. Επίσης, σε μερικούς ασθενείς, ιδίως σε προχωρημένα στάδια της νόσου, είναι δυνατόν να παρου-σιασθούν άλλα νευρολογικά σημεία όπως υπερτονία, μυοκλονίες, διαταραχές της βάδισης, επιληπτικές κρίσεις καθώς και αιφνίδιο κώμα. Συμβατός επίσης με τη διάγνωση της νόσου είναι και ο φυσιολογικός απεικονιστικός έλεγχος.
Τέλος, υπάρχουν και συμπτώματα τα οποία όχι μόνο δεν είναι
τυπικά της νόσου άλλα καθιστούν τυχαία τη διάγνωση της «πιθανής»
ν. Alzheimer. Τέτοια είναι η αιφνίδια έναρξη της νόσου με αποπληκτοειδή κατάσταση ή με ύπαρξη εστιακών νευρολογικών σημείων, όπως η ημιπάρεση, οι αισθητικές διαταραχές, η μείωση του οπτικού πεδίου, οι διαταραχές της συνέργιας των κινήσεων, οι διαταραχές στη βάδιση και οι επιληπτικές κρίσεις.

Θεραπεία

Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί το φάρμακο που δωρίζει την ίαση στην άνοια, διότι οι νεκροί νευρώνες δεν αναβιώνουν.

Για την Αγγειακή Άνοια, η πρόληψη είναι περισσότερο εφικτή, αφού η αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου όπως η υπέρταση, η υπερχολιστεριναιμία, ο σακχαρώδης διαβήτης, τα υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης, η κατανάλωση τοξικών για τα αγγεία ουσιών, όπως η νικοτίνη και η αιθυλική αλκοόλη, αντιμετωπίζεται με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και την προσαρμογή του τρόπου ζωής. Για την άνοια όμως της ν. Alzheimer, λόγω της μη διευκρινισμένης αιτιοπαθογένειας, η πρόληψη βασίζεται μόνο σε επιδημιολογικές έρευνες και τα κυκλοφορούντα φάρμακα στοχεύουν: 1ον στην προσφορά βοήθειας προς τους νοσούντες νευρώνες ώστε να παραταθεί η ζωή τους και να επιβιώσουν και 2ον στην προστασία των υγιών νευρώνων από τους επιβλαβείς παράγοντες.

Η φαρμακευτική αγωγή που δίδεται είναι  ουσίες που στόχευαν α) την αύξηση των επίπεδων ACh με χορήγηση χολομιμητικών και προδρόμων ουσιών της ACh, β) την ενίσχυση της δραστηριότητας των νικοτινικών υποδοχέων και γ) την παράταση της ζωής της ακετυλόχολίνης (ACh) με αναστολή της ακετυλοχολινεστεράσης (AChE), ώστε να μη διασπάται και να αυξάνεται η συγκέντρωσή της στη συναπτική σχισμή.

ΑΛΛΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Η ηλικία

Η αύξηση της ηλικία φαίνεται να σχετίζεται εκθετικά με τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου χωρίς να ενοχοποιείται με οιοδήποτε τρόπο αυτό καθαυτό το γήρας.

Σύμφωνα με την οργάνωση Alzheimer Europe, ένα άτομο στα είκοσι, ηλικίας άνω των 65 ετών, παρουσιάζει την νόσο ενώ στα άτομα ηλικίας νεοτέρας των 65 ετών, ο επιπολασμός είναι ένα στα χίλια άτομα (ΑlzEur).

Το φύλο

Η ν. Alzheimer εμφανίζεται στα δύο φύλα με σημαντικές διαφορές κατανομής της νόσου. Οι γυναίκες προσβάλλονται διπλάσια από ότι οι άνδρες, με διαφορές στην εξέλιξη, την διάρκεια και τον τύπο της νόσου. Το 1970, ανεξάρτητα, τόσο ο Prat όσο και ο Roth διαπίστωσαν ότι υπάρχει κληρονομικός παράγοντας που προκαλεί την νόσο. Η υπόθεση ενισχύθηκε από την παρουσία του φυλετικού Χ χρωμοσώματος (με αποτέλεσμα το διπλασιασμό των γυναικών που νοσούν σε σχέση με τους άνδρες). Το 1978, ο Roth παρουσίασε στατιστική μελέτη που αποτελεί σαφές τεκμήριο της διαφοράς της συχνότητας που παρατηρείται στα δύο φύλα. Οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων διατηρούνται σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη.

Στις γυναίκες κυριαρχεί ο γεροντικός τύπος, η νόσος εμφανίζεται βαρύτερη και οι νοητικές διαταραχές καταλήγουν στο ανοϊκό στάδιο νωρίτερα.

 Οι κληρονομικοί παράγοντες

Η πιθανότητα μεταβίβασης της νόσου μέσω του χρωμοσώματος υποστηρίχτηκε από διάφορους ερευνητές. Το χρωμόσωμα 21, το χρωμόσωμα 14 και το χρωμόσωμα 19 ενοχοποιήθηκαν από διάφορες ερευνητικές ομάδες. Το χρωμόσωμα 21 ενοχοποιήθηκε από τον St. George–Hyslop (Nature 1990), επειδή τα μέλη ορισμένων οικογενειών παρουσίασαν την ν.Alzheimer σε διαδοχικές γενεές και θεωρήθηκε ότι φέρει το παθογόνο γονίδιο.

Υπάρχει ακόμη μια ευθεία συσχέτιση της ν.Alzheimer και του συνδρόμου Down. Και οι δύο περιπτώσεις δίνουν την αμυλοειδική ανοσοαντίδραση. Και στις δύο περιπτώσεις το χρωμόσωμα 21 φαίνεται να έχει ουσιαστική συμμετοχή, την μορφή της τρισωμίας στο σύνδρομο Down και με την μορφή της επιβαρύνσεως δια παθογόνου γονιδίου στους εκφραστές, αλλά και ενδεχομένως σε ορισμένους από τους φορείς της
ν. Alzheimer.

Ο Shellenberg έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην μετάδοση της νόσου, δια του χρωμοσώματος 14, μελέτη που έγινε σε μια Γερμανικής καταγωγής οικογένεια που μετοίκησε στις ΗΠΑ από την περιοχή του Βόλγα.

Σύγχρονες παρατηρήσεις οι οποίες δημοσιεύθηκαν το 1991 από τον Petricak-Vance και τους συνεργάτες του, δίνουν την πιθανότητα μεταβίβασης της νόσου μέσω του χρωμοσώματος 19.

Η γεωγραφική κατανομή

Η γεωγραφική κατανομή φαίνεται να επηρεάζει την νοσηρότητα αλλά και την έκφραση της νόσου. Η νόσος εμφανίζει μεγαλύτερη νοσηρότητα σε μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη, είτε είναι στην Ευρώπη, είτε στην Αμερική. Σε ορισμένες περιοχές οι διαταραχές του λόγου προηγούνται κατά πολύ από τις διαταραχές της μνήμης. Στην Ιαπωνία π.χ. εκδηλώνεται αρχικά με διαταραχές της έκφρασης του προφορικού και γραπτού λόγου. Σε άλλες πάλι περιοχές, όπως στο Μain των ΗΠΑ, προηγούνται οι διαταραχές της κριτικής ικανότητας για να ακολουθήσουν οι διαταραχές της μνήμης. Στον Ελληνικό πληθυσμό είναι γενική διαπίστωση ότι οι μνημονικές διαταραχές είναι τα πρόδρομα σημεία. Η γεωγραφική θέση, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο, φαίνεται να επηρεάζει και την διάρκεια της νόσου που είναι περίπου 5 χρόνια.

Οι εξωγενείς παράγοντες

Η τοξίκωση από αλουμίνιο θεωρήθηκε από τους σημαντικότερους εξωγενείς παράγοντες αιτιοπαθογένειας της νόσου.

Υπό το πρίσμα αυτό, χορηγήθηκε σε ασθενείς με ν. Alzheimer διφεροξαμίνη, μια χηλική ένωση που έχει την δυνατότητα να αποσπά από την οικονομία του οργανισμού τα δισθενή και τρισθενή ιόντα και να απελευθερώνει τα νευρικά κύτταρα από αυτά, σε μια προσπάθεια να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της νόσου (Crapper και συν.) Το πείραμα διήρκεσε δύο χρόνια και έδειξε ότι ουδεμία διαφορά υπήρξε μεταξύ των ασθενών που έπαιρναν ικανοποιητική ποσότητα δισφεροξαμίνης από αυτούς που έπαιρναν Placebo. Παρά τα συμπεράσματα που είχαμε από το πείραμα της ομάδας του Τορόντο, και παρά το γεγονός ότι έγιναν προσπάθειες αναπτύξεως πειραματικού προτύπου Alzheimer με χορήγηση αλουμινίου, έχουμε έμμεσες μαρτυρίες ότι τα βαρέα μέταλλα είναι σε θέση να προκαλέσουν διαταραχές της νοητικής στάθμης του ατόμου παράλληλα με διαταραχές της κινητικότητας, του τύπου της νόσου του κινητικού νευρώνος. Τυπικό παράδειγμα είναι η νόσος του Minamata στην Ιαπωνία που οφείλεται σε επίδραση βαρέων μετάλλων και συνδυάζει την άνοια με τα κινητικά φαινόμενα.

Οι κοινωνικό-οικονομικοί παράγοντες

Το μορφωτικό επίπεδο φαίνεται να επηρεάζει την συχνότητα εκδήλωσης της νόσου, η οποία εμφανίζεται μικρότερη σε άτομα με υψηλή μόρφωση. Είναι όμως πιθανό το μορφωτικό επίπεδο να μην επιτρέπει σε ορισμένους από τους εξεταζόμενους την κατανόηση των διαγνωστικών δοκιμασιών με συνέπεια την αλλοίωση των εκτιμήσεων (Lindsay A. και συν. 2001).

Παρατηρείται μεγαλύτερη συχνότητα στους κατοίκους των πόλεων που παρουσιάζουν μεγαλύτερη οικονομική ευρωστία σε σχέση με τους ασθενέστερους οικονομικά κατοίκους της υπαίθρου. Οι διαφορές αυτές πιθανόν να οφείλονται στις προγεννετικές και περιγεννετικές συνθήκες καθώς και στο ιστορικό της ζωής των ατόμων.

Η παραμονή στο οικογενειακό περιβάλλον φαίνεται να λειτουργεί θετικά ενώ η είσοδος του ασθενούς σε ιδρύματα επιταχύνει την πορεία της άνοιας και την κατάληξη στο θάνατο.

Η επιβίωση του ασθενούς είναι βραχύτερη, όσο οι νοητικές διαταραχές είναι βαρύτερες στα πρώτα στάδια της κλινικής εκδήλωσης της νόσου, και αποτελεί κακό προγνωστικό σημείο η απώλεια του σωματικού βάρους.

Το 1986 ένας νέος επιδημιολόγος, ο Dr. David Snowdon, ξεκίνησε μια έρευνα σχετική με την γήρανση του εγκεφάλου και τα αίτια της ασθενείας Alzheimer. Η έρευνα έγινε με την εθελοντική συμμετοχή των καθολικών καλογραιών της μονής School Sisters of Notre Dame, των οποίων η ηλικία κυμαίνονταν από 77 έως 107 έτη. Συμμετείχαν εθελοντικά 678 άτομα, τα οποία υποβάλλονταν ετησίως σε διάφορες δοκιμασίες και επιπλέον δώρισαν μεταθανάτια τους εγκεφάλους τους, ώστε να μελετηθούν παθολογοανατομικά και να εξαχθούν συμπεράσματα. Η έρευνα του Dr. D. Snowdon ήταν εντυπωσιακή, γιατί αφενός συνίστατο από μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων και αφετέρου παράμετροι όπως: το φύλο, η διαβίωση των ατόμων και οι εξωγενείς περιβαλλοντολογικοί παράγοντες ήταν ιδανικά παρόμοιοι. Τα συμπεράσματα της έρευνας περιγράφονται στο βιβλίο του Aging with Grace: What the Nun Study Teaches Us About Leading Longer, Healthier, and More Meaningful Lives στο οποίο διαπιστώνονται η επίδραση της μόρφωσης και καταρρίπτεται η απόλυτη συσχέτιση παθολογοανατομικής βλάβης και νοητικής κατάστασης.

psyxiatros.gr